Να μιλήσουμε για την Ορθοδοξία; Κανένας δεν μπορεί νά παρουσίαση όλο το μεγαλείο που έχει ή ορθόδοξος πίστις. Αν μέσα σ' ένα ποτηράκι μπορεί νά χωρέσει ο ωκεανός, άλλο τόσο μπορούμε κ' εμείς εδώ νά μιλήσουμε για την Ορθοδοξία. Θα την ζημιώσουμε μάλλον. Θα 'πρεπε νά έχουμε στη διάθεσή μας χρόνο και χώρο πολύ. Αλλά και για έναν ακόμα λόγο διστάζω νά μιλήσω για την Ορθοδοξία· διότι φοβούμαι, ότι όχι ή δική μου γλώσσα, του αμαρτωλού και αναξίου ιερομόναχου —δεν το λέμε εκ ταπεινολογίας—, άλλά και όλες ol γλώσσες των παπάδων και όλες οι γλώσσες των δεσποτάδων και όλες οι γλώσσες των πατριαρχών, και όχι μόνο οι γλώσσες των σημερινών άλλά και οι γλώσσες όλων των μεγάλων πατέρων της Εκκλησίας, και αυτές ακόμη οι γλώσσες των αγίων αγγέλων και αρχαγγέλων δεν μπορούν νά υφάνουν και νά πλέξουν έπάξιον ύμνο της Ορθοδοξίας μας.
Τι είναι ή Ορθοδοξία;
Γιατί τι είναι ή Ορθοδοξία; Είναι ή βάτος ή καιομένη και μή καταφλεγομένη. Τι είναι ή Ορθοδοξία; Είναι ο ίδιος ο Χριστός, πού ζει και βασιλεύει εις τούς αιώνας. Είναι ή Ορθοδοξία θαύμα άφραστον. Είναι κάτι πού δεν εκφράζεται· μόνο το ζει κανείς και το αισθάνεται. Μπορεί νά 'σαι καθηγητής θεολογίας, μπορεί νά 'σαι δεσπότης, μπορεί νά 'σαι πατριάρχης, μπορεί νά 'σαι ό,τι νά 'σαι, νά ξέρης τού κόσμου τα πράγματα, νά 'χεις κάνει το κεφάλι σου εγκυκλοπαιδικό λεξικό θεολογίας, μα νά μην τη νιώθεις την Ορθοδοξία όπως τη νιώθει ένας απλός άνθρωπος πού πιστεύει βαθιά στο ορθόδοξο δόγμα.
Ή Ελλάς φύλαξ, κήρυξ και αιμοδότης της Ορθοδοξίας
Ναι. Ας ευχαριστήσουμε, αγαπητοί μου, το Θεό. Ας τον ευχαριστήσουμε από τα βάθη της καρδιάς μας, γιατί ο Θεός, εν τω άπείρω αυτού έλέει, αύτη τη γωνιά, τη μικρά γωνιά πού είναι όλο βράχια και πέτρες, τη γωνιά αυτή ο Θεός εξέλεξε νά είναι ο προμαχώνας της ορθής πίστεως, το μικρό αυτό έθνος το εξέλεξε ο Θεός για νά είναι ορθόδοξο. Αν αφαιρέσουμε μερικούς μουσουλμάνους και μερικούς εβραίους και κάτι αρμενίους και κάτι φραγκο-παπάδες πού έμειναν, όλος ο λαός μας είναι ορθόδοξος. Ορθόδοξο βασίλειο, το μοναδικό ορθόδοξο βασίλειο στον κόσμο, σε όλη την υφήλιο. Ας ευχαριστήσουμε το Θεό διότι είμεθα ορθόδοξος λαός.
Είναι ή Ελλάς μας ο φύλαξ, —αυτός είναι ο τίτλος της—, είναι ο φύλαξ της Ορθοδοξίας. Και μόνο ο φύλαξ; Είναι και ο δια-πρύσιος κήρυξ τής Ορθοδοξίας. Και μόνο ο διαπρύσιος κήρυξ; Είναι ακόμη και ο αιμοδότης τής Ορθοδοξίας. Τρία πράγματα, πού έπρεπε νά 'χω πολλή ώρα νά τα εξηγήσω- ότι αυτός ο μικρός τόπος μας είναι ο φύλαξ, ο ακοίμητος φύλαξ· ότι είναι ο κήρυξ, ο διαπρύσιος κήρυξ τής ορθοδόξου πίστεως και ότι είναι ακόμα, όπως είπαμε, ο αιμοδότης.
Κανένα έθνος δεν προσέφερε τόσο αίμα για νά στηριχθεί ή Ορθοδοξία. Ορθόδοξοι είναι και οι Βούλγαροι, ορθόδοξοι και οι Σέρβοι, ορθόδοξοι και οι Ρώσοι. Και θρησκεύουν και αυτοί πιο βαθιά ίσως από εμάς τούς ψεύτες. Θρησκεύουν. Και εάν την ώρα αυτή πάμε μέσα στη Μόσχα και στο Λένινγκραντ κ.λπ. (μολονότι εκεί βασιλεύει ένα σύστημα πού δεν το επιδοκιμάζουμε όχι για οικονομικούς λόγους άλλά διότι κηρύττει την αθεΐα), και μέσα σ' αυτήν ακόμα τη Μόσχα και μέσ' στα βάθη τής Ρωσίας υπάρχουν εκεί πιστοί ως οι κρυπτοχριστιανοί, πού πιστεύουν βαθιά στην ορθόδοξο πίστη. Όλοι αυτοί ορθόδοξοι λαοί είναι. Άλλά κανένας από αυτούς, ούτε ο Ρώσικος λαός, ούτε ο Βουλγάρικος λαός, ούτε ο Σέρβικος λαός, ούτε κανείς άλλος δεν έχυσε τόσο αίμα όσο χύθηκε εδώ στα άγιά μας χώματα, για νά κρατήσουμε ψηλά τη σημαία τής Ορθοδοξίας.
Έχουμε ένα χρέος στην Ορθοδοξία. Ποίο είναι το χρέος μας; Νά φάνουμε αντάξιοι των προγόνων μας, αντάξιοι όλων των αγίων των προφητών, των αποστόλων, των μαρτύρων και ομολογητών και οσίων, των πατέρων και διδασκάλων, πού ή Εκκλησία μας προβάλλει. Ή Ορθοδοξία υψώνει μπροστά τα λάβαρα τα τιμημένα και λιτανεύει τάς ιεράς εικόνας του Κυρίου και των αγίων, και κραυγάζει με φωνή μεγάλη και επικαλείται τη βοήθεια Του. Προβάλλουν λοιπόν ενώπιον μας οι ηρωικές φυσιογνωμίες, οι ήρωες τής πίστεως και τής αρετής, οι όποιοι και δια λόγου και δια θαυμάτων και δια αίματος μαρτυρικού βεβαιώσαν την πίστη.
Ό Μύωσης και ή ηρωική του απόφαση
Μεταξύ των ονομάτων πού ανήκουν στον κόσμο τής Παλαιάς Διαθήκης θα μνημονεύσουμε τον Μωϋσή. Ας μιμηθούμε τον Μωυσή. Πού νά τον μιμηθούμε; Σε μία άπόφασή του ηρωική. Τι έκανε ο Μωϋσής; Όλοι ξέρετε από τα μικρά χρόνια.
Ό Μωϋσής είναι όνομα όχι ελληνικό-είναι εβραϊκό όνομα. Σημαίνει ένα παιδί πού σώθηκε από πνιγμό, σημαίνει ένα παιδί πού σώθηκε από τα νερά. Γιατί; Γιατί ή Εβραία μάνα του τον έριξε στο ποτάμι. Όχι όπως ρίχνουν σήμερα οι γυναίκες τα παιδιά, πού είναι σημείον - το σκέπτεται κανείς και ανατριχιάζει. Έγινε ο άνθρωπος τώρα χειρότερος από θηρίο. Τα θεριά δεν σκοτώνουν τα παιδιά τους, οι μανάδες όμως πετούνε σήμερα τα παιδιά στους δρόμους. Δεν το έριξε λοιπόν το παιδί της στο ποτάμι για νά το καταστρέψει, άλλά το έριξε για νά το σώσει. Γιατί την εποχή εκείνη ένας τύραννος Φαραώ είχε βγάλει διαταγή, όλα τα αρσενικά παιδιά των Εβραίων νά σκοτώνονται. Ήταν υπεύθυνος ή μαμή, ήταν υπεύθυνος ή μάνα, ήταν υπεύθυνος ο πατέρας. Γενοκτονία δηλαδή, φοβερά γενοκτονία. Ναι. Τότε λοιπόν το έριξε το παιδί στο ποτάμι, επάνω στα νερά τού Νείλου. Στα βαθιά νερά τού Νείλου ποταμού, εκεί πού κυματίζουν καλαμιές και σχηματίζονται έλη, εκεί επάνω επέπλεε μέσα σ' ένα πανέρι το χαριτωμένο αυτό μικρό παιδί, πού ονομάσθηκε Μωϋσής.
Έσώθη λοιπόν από τα νερά. Ποιος το έσωσε; Μία θυγατέρα τού Φαραώ. Έκανε τον περίπατο της με αμάξι χρυσοστολισμένο κοντά στις όχθες τού ποταμού. Είδε πάνω στα νερά νά επιπλέει το πανέρι, πού ήταν μέσα το παιδί αυτό. Το πήρε και το έφερε στα ανάκτορα. Και εκεί μέσα στα ανάκτορα άνετράφη ο Μωϋσής με όλα τα μέσα και με όλες τις ανέσεις, με όλη την κοσμιότητα πού αρμόζει στα παλάτια εκεί τού Φαραώ. Ή πριγκίπισσα αύτη του Φαραώ είχε σκοπό νά το υιοθέτηση. Είχε σκοπό νά το κάνη μία μέρα μεγάλο και ένδοξο, και βασιλιά ακόμα. Γι' αυτό το εμπιστεύτηκε σε σοφούς. Και είχε ή Αίγυπτος σοφούς. Ύστερα από την Ελλάδα, ή Αίγυπτος είχε και αστρονόμους και μαθηματικούς και φυσικούς και μεγάλους επιστήμονας, πού φτιάχνανε τεράστια μηχανικά έργα-άπόδειξις είναι ένα από αυτά, οι πυραμίδες.
Το εμπιστεύτηκε λοιπόν το παιδί στους καλυτέρους σοφούς πού είχε ή Αίγυπτος, με το σκοπό νά γίνει μία μέρα διάδοχος του Φαραώ. Και είχε όλα τα μέσα και είχε όλες τις ανέσεις και είχε όλες τις διασκεδάσεις.
Και όμως μία μέρα το παιδί αυτό, όταν μεγάλωσε και έμαθε τη γενιά του και έμαθε την ιστορία του και έμαθε από πού κατάγεται και ποίοι είναι οι προγονοί του, μία μέρα το παιδί αυτό έγινε άφαντο από τα παλάτια! Κλαίει ο Φαραώ, κλαίει ή πριγκίπισσα, κλαίνε οι σοφοί άνδρες της αυλής. Διότι ήταν ο χαριτωμένος νέος, και χάθηκε. Πού πήγε; Τι έγινε; Τι έκανε;
Ό Μωυσής πήρε ζυγαριά και τα ζύγισε όλα. Πήρε ζυγαριά - πού δεν την παίρνουμε εμείς. Πήρε ζυγαριά. Γι' αυτό ακριβώς τον προβάλλουμε ως παράδειγμα. Πήρε μία ζυγαριά και από το ένα μέρος έβαλε - τι έβαλε; Τα παλάτια, έβαλε τα ολόχρυσα στέμματα, έβαλε τα σπαθιά, έβαλε τις ανέσεις, έβαλε τις διασκεδάσεις, έβαλε τα τραγούδια, έβαλε τις γυναίκες, έβαλε ό,τι ωραίο υπάρχει στον κόσμο αυτόν έβαλε τα βιβλία των σοφών, έβαλε τις πυραμίδες... Έβαλε τα πάντα από τη μία μεριά. Άλλά είδε, ότι ή ζυγαριά δεν έκλεινε προς αυτό το μέρος, κι ας ήταν εκεί τα παλάτια κι ας ήταν τα στέμματα κι ας ήταν οι ανέσεις, ό,τι ωραίο τραβάει σαν μαγνήτης τον άνθρωπο. Ή ζυγαριά δεν έκλεινε προς το μέρος αυτό, έκλεινε προς το άλλο μέρος· εκείνο ήταν βαρύτερο.
Ποίο ήταν βαρύτερο; Ποίο είναι βαρύτερο και από τα στέμματα και από τα πλούτη και από ό,τι άλλο; Ή πίστις! Το λέει ο απόστολος· «Πίστει Μωϋσής μέγας γενόμενος ήρνησατο λέγεσθαι υιός θυγατρος φαραώ, μάλλον έλόμενος συγ-κακουχεΐσθαι τω λαώ τού Θεού...» ('Εβρ. 11,24-25).
Τα ζύγισε λοιπόν και είδε, ότι παραπάνω από εκείνα βαραίνει αυτό περισσότερο. Και όχι μόνο την Αίγυπτο, όχι μόνο όλη τη γη. Εγώ σου λέω, βάλε τη γη, τη γη με όλα τα βασίλεια της. Και όχι μόνο τη γη· βάλε τούς ουρανούς, τα αστέρια, τα πάντα. Τι είναι αυτά όλα νά τα βάλεις; Πιο βαρύ είναι - τι; ποιά; Ή πίστις! Αυτή είναι πιο βαρεία. Αυτή βαραίνει παραπάνω.
Είδε ο Μωϋσής, ότι κινδύνευε από τα παλάτια νά χάση την πίστη του. Κινδύνευε νά γίνει ειδωλολάτρης. Κινδύνευε νά λατρεύει τα φίδια και τα κρεμμύδια και τα σκόρδα- γιατί αυτά είχαν θεούς οι Αιγύπτιοι. Κινδύνευε νά γίνει σαν τις μούμιες, πού είναι μέσα στις πυραμίδες. Κινδύνευε νά γίνει ένας ειδωλολάτρης. Και προτίμησε νά μείνει πιστός, νά πιστεύει σαν τη μάνα του, νά πιστεύει σαν τη γιαγιά του, νά πιστεύει όπως οι προγονοί του. Και έγινε άφαντος.
Πού πήγε; Βάδισε χιλιόμετρα, πέρασε το Νείλο ποταμό, πήγε μακριά. Κ' εκεί έγινε - τι έγινε; Για φαντασθείτε... Σαν παραμύθι φαίνεται, άλλά είναι γεγονός. Τι έγινε; Τσομπάνης έγινε!
Ναι. Χίλιες φορές τσομπάνης, χίλιες φορές τσομπάνης με την πίστη στο Θεό, παρά βασιλιάς πού νά μην πιστεύει στο Θεό. Αυτό είναι το δίδαγμα τού Μωϋσέως.
Μη με παρεξηγήσετε, δεν ανακατεύομαι στην πολιτική. Δεν με ενδιαφέρει ποιος είναι απάνω στην κορυφή τού κράτους μας, αν λέγεται βασιλιάς, αν λέγεται πρόεδρος τής δημοκρατίας. Άλλά εκφράζομαι ούτω πως, για νά σάς παρουσιάσω τι μεγαλείον έχει αυτή ή πίστις. Παραπάνω απ’ όλα είναι ή ορθόδοξος πίστις.
Τα άφησε λοιπόν όλα αυτά ο Μωϋσής και προτίμησε νά γίνει τσομπάνης και νά βόσκει επάνω στα βουνά και νά παίζει εκεί φλογέρα με τα αρνιά του μέσα στη φύση. Και πόσα χρόνια έζησε έτσι; Πόσα χρόνια έμεινε εκεί; Σαράντα χρόνια έμεινε! Και ύστερα τον κάλεσε ο Θεός και τον ανέδειξε ηγέτη λαού. Αυτός απελευθέρωσε το λαό του από τα δεινά τού φαραώ.
Ό Αθανάσιος Διάκος και ή θυσία του
Δεν έχω καιρό νά πούμε περισσότερα, αγαπητοί μου αδελφοί. Ό Μωυσής είναι ένα παράδειγμα ηρωικού πνεύματος, ένα παράδειγμα ηρωικής αποφάσεως.
Και τέτοια παραδείγματα όχι μόνο ή ιστορία της Παλαιάς Διαθήκης, όχι μόνο ή ιστορία τής Καινής Διαθήκης, όχι μόνο ή παγκόσμιος ιστορία, άλλά και αυτή ή ιστορία του μικρού αυτού άλλά ένδοξου έθνους έχει νά μας παρουσίαση, αδελφοί μου.
Ας ανοίξουμε την Ιστορία μας νά δούμε τι λέει. Ας κάψουμε αυτά τα αισχρά έντυπα, πού μέρα-νύχτα κρατούν όλοι στα χέρια, και ας ανοίξουμε την ιστορία. Αν διάβασης την ιστορία, θα κλάψεις. Μόνο όποιος είναι πέτρα, μπορεί νά μείνει ασυγκίνητος, άμα διάβαση τον βίο του Καραϊσκάκη, τον βίο του Κολοκοτρώνη, τον βίο όλων αυτών οι όποιοι θυσίασαν τα πάντα για νά υπάρχουμε εμείς και νά ζούμε ελεύθεροι. Πώς έφτασε ή λευτεριά σ' εμάς; Ή πίστις και ή λευτεριά δεν έφτασαν σ' εμάς μέσα στο πιάτο, έτοιμες- έφτασαν με αίματα και κόπους και δάκρυα. Αν έχουμε σήμερα θρησκεία, αν έχουμε σήμερα γιορτές, αν κυματίζει στην Ακρόπολη ή ελληνική σημαία, εάν γιορτάζουν τα παιδιά σας εθνικές επετείους, ας είναι αιωνία ή μνήμη όλων εκείνων οι όποιοι στα βουνά, στα λαγκάδια, στις θάλασσες, παλαιοί και νέοι, έδωσαν το παρών στο προσκλητήριο, και έτσι ζει σήμερα ή πατρίδα και έχουμε σήμερα ελεύθερο κράτος. Άλλά παραπάνω από την πατρίδα είναι ή πίστις ή ορθόδοξος. Για διαβάστε. Ένας σαν το Μωυσή ήτανε και ένας λεβέντης Ρουμελιώτης, με όλη την πνοή του, ένας από τους πιο ωραίους ήρωες, που μάς διδάσκει κάτι παρόμοιο με το Μωυσή.
Είναι ο Αθανάσιος Διάκος, που έμεινε και πολέμησε εκεί στα στενά τής Αλαμάνας.Τον έπιασαν και τι του είπαν; Θαύμασαν το ανάστημα του, θαύμασαν την ομορφιά του, θαύμασαν την παλικαροσύνη του, τη λεβεντιά του, και τού λέει ο πασάς·
—Αλλάζεις την πίστη σου; Άλλαξε και θα γίνεις πασάς. Θα σόι δώσω όλο το πα-σαλίκι τής Ρούμελης, νά εξουσιάζεις όλο τον κόσμο. Αλλάζεις την πίστη σου;
—Εγώ γραικός γεννήθηκα, γραικός θε’ νά πεθάνω.
Και προτίμησε νά τον σουβλίσουν, την ώρα πού άνθιζαν τα κλαριά κ' έβγαζε ή γη χορτάρι.Ένα τέτοιο παράδειγμα! Δεν είναι παραμύθια αυτά. Είναι γεγονότα, είναι ιστορία, είναι αίμα, είναι παλμός, είναι θυσία.
Δελεαστικές προτάσεις
Λοιπόν όλοι μας, μικροί και μεγάλοι, αδελφοί μου, νά έχουμε την σταθερά απόφαση νά μείνουμε μέχρι τέλους στην Ορθοδοξία, αντάξιοι των προγόνων μας. Γιατί έρχεται στο αυτάκι ο διάβολος και μάς κάνει προτάσεις, μάς φέρνει όλους σε δίλημμα. Κ' εμείς, «τράμπα - τραμπαλίζομαι», δεν παίρνουμε αποφάσεις. Στον έναν, στο φτωχαδάκι, πάει και τού λέει·
-Μωρέ, τι κάθεσαι; Έλα μαζί μας στη «χάβρα» νά γίνεις χιλιοστής (γιατί εδώ πέρα στην Ελλάδα γινήκαμε ξέφραγο αμπέλι). Έλα εδώ στη «χάβρα» των Εβραίων (χειρότερα από τη χάβρα είναι νά γίνεις μάρτυς του Ίεχωβά). Και τα δολάρια θα έρχονται με τσεκ από το Σικάγο κι από το Χόλλυγουντ κι από τη Νέα Υόρκη, και θα ζεις καλά με τη γυναίκα σου. Τι κάθεσαι μ' αυτή την Εκκλησία; Τι κάθεσαι μ' αυτή την Ορθοδοξία;...
Και πάει στην άλλη, τη φτωχιά την κόρη ο διάβολος, την κόρη πού δουλεύει μέρα - νύχτα και βγάζει τα μάτια της με τη βελόνα, και τής λέει*
—Τι κάθεσαι και στραβώνεσαι στη δουλειά; Κάνε κάποια αβαρία στις αρχές σου, και θα γίνεις κυρία, μεγάλη κυρία με αξία...
Πάει και στον άλλον και του λέει· —Θέλεις νά γίνεις πλούσιος; Προσκύνησε με. Προσκύνησε τον διάβολο, και θα γίνεις πλούσιος την άλλη μέρα...Πάει και στον κληρικό και τού λέει· —Θέλεις νά γίνεις δεσπότης; Θέλεις νά γίνεις μητροπολίτης; Θέλεις νά γίνεις αρχιεπίσκοπος; Προσκύνησε τον διάβολο μέσα στις στοές, και θα γίνεις και πατριάρχης!
Νά ζήσουμε και νά πεθάνουμε ορθόδοξοι!
Ναι, αδελφοί μου, έτσι ποντάρει, έτσι παίζει με τα ζάρια του ο διάβολος τις ψυχές·
Άλλά εμείς; Όχι! Όχι!
Εν ονόματι του Χριστού, εν ονόματι τής Ορθοδοξίας πού εορτάζουμε και τιμούμε, όχι αδέλφια μου! Το λέμε και το τονίζουμε, ότι ο καθένας από εμάς, μνήμη σήμερα όλων των θριάμβων, παλαιοτέρων και νεωτέρων, σήμερα μπροστά στις εικόνες του Χριστού, τής Παναγίας και όλων των αγίων, πού θα παρελάσουν, νά ανανεώσουμε την άπόφασή μας νά ζήσουμε και νά πεθάνουμε ορθόδοξοι!
Ναι. Νά βάλουμε ζυγαριά και νά τα ζυγίσουμε όλα. Προτιμότερο είναι, νά ζήσης φτωχός με το Χριστό, παρά εκατομμυριούχος και με τον διάβολο. Ναι! Προτιμότερο νά ζήσης μία φτωχιά κόρη, πού νά εργάζεται μέχρι τη νύχτα και νά έχεις την τιμή και την ύπόληψή σου, παρά νά πέσεις σε ατιμία για νά γίνεις κυρία υπουργού ή δεν ξέρω τι θα γίνεις στον κόσμο αυτόν. Προτιμότερο νά είσαι ένας φτωχός με την Ορθοδοξία, παρά ένας λωποδύτης με τον διάβολο. Προτιμότερο νά είσαι ένας παπάς, εγώ τουλάχιστον προτιμώ νά είμαι ένας παπάς, νά είμαι ένας καλόγερος, νά κρατώ ένα κομποσχοίνι και νά λέγω «Κύριε, έλέησον», παρά νά είμαι ο πατριάρχης με τον διάβολο.
Όχι, αδελφοί μου, δεν θ' αφήσουμε την Ορθοδοξία! Και αν ακόμη μάς στρώσουνε τη γη με διαμάντια, και αν ακόμη μάς στρώσουν τα πάντα με χρυσάφι, εμείς ορθόδοξοι γεννηθήκαμε ορθόδοξοι θα πεθάνουμε. «Αύτη ή πίστις τών αποστόλων, αύτη η πίστις τών πατέρων, αύτη ή πίστις τών ορθοδόξων, αύτη η πίστις την οίκουμένην εστήριξε». Δι' ευχών των αγίων πατέρων και όλων των ηρώων, των οποίων την μνήμη εορτάζουμε σήμερον, ας σώσει και σκέπη πεντάς ημάς. Αμήν.
