Η επουράνιος Εκκλησία δέχεται τις παρακλήσεις μας και «μεσιτεύει» για μας στον Θεό. Αλλά και εμείς, η επί γης Εκκλησία, όντας ενωμένοι με τούς απελθόντες αδελφούς στο ένα σώμα τού Χριστού, παρακαλούμε γι’ αυτούς και τελούμε υπέρ αυτών τη θεία ευχαριστία, η οποία συναθροίζει στο λειτουργικό χώρο ολόκληρη την Εκκλησία, πραγματώνοντας συνεχή επικοινωνία και αλληλεπίδραση. Η θεία ευχαριστία προσφέρεται «υπέρ της Αγίας Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας» και ωφελεί με τη χάρη της τούς πάντες.
Ήδη από τη μεταποστολική Εκκλησία οι Χριστιανοί συναθροίζονταν στους τάφους των μαρτύρων την ημέρα της μνήμης των και τελούσαν τη θεία εύχαριστία (πρβλ. Μαρτύριο αγ. Πολυκάρπου 18). Την τέλεση της θείας ευχαριστίας υπέρ των κεκοιμημένων μαρτυρούν ο Τερτυλλιαvός (Περί στεφάνου τού στρατ. 3. Περί τού μοναδ. γάμου 10. Περί προσευχής 28), ο Κυπριανός (Έπιστ. 1,2) και οι μεγάλοι πατέρες της Εκκλησίας.
Ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων, αναλύοντας τη θεία λειτουργία στους νεοφώτιστους, υπογραμμίζει ότι σ’ αυτήν μνημονεύουμε τούς «πατριάρχας, προφήτας, αποστόλους, μάρτυρας, δια να δεχτεί ο Θεός την δέησίν μας με τας ευχάς και τας πρεσβείας των. Ύστερα μνημονεύομεν και τούς προκεκοιμημένους αγίους πατέρας και επισκόπους, και πάντων απλώς των ημίν προκεκοιμημένων, πιστεύοντες ότι μεγίστη ωφέλεια «όνησις» θα γίνη εις τας ψυχάς, διά τας οποίας αναφέρεται η δέησις της αγίας και φρικωδεστάτης προκειμένης θυσίας» (Μυστ. κατήχ. Ε’ 9).
Με το ίδιο πνεύμα προσθέτει ο άγιος Iωάννης ο Χρυσόστομος: «Ας βοηθώμεν λοιπόν αυτούς και ας τελώμεν υπέρ αυτών μνημόσυνα. Διότι εάν τα παιδιά τού Ιώβ εκαθάριζεν η θυσία τού πατρός, διατί αμφιβάλλεις διά ,το ότι, εάν προσφέρωμε και ημείς υπέρ των απελθόντων, δίδεται εις αυτούς κάποια παρηγορία «παραμυθία τις » (Ιω. Χρυσοστ., Είς Α’ Κορ. Λόγ. ΜΑ 6).
Η Ορθόδοξη Εκκλησία πιστεύει πώς οι προσευχές και τα μνημόσυνα δεν εξαναγκάζουν τον Θεό, ούτε βεβαιότητα σχετικά με τα αποτελέσματα. Εξάλλου η Ορθόδοξη Εκκλησία απορρίπτει τη διάκριση μεταξύ πρόσκαιρων και αιωνίων ποινών. Η άποψη πώς οι αιώνιες ποινές εξαγοράζονται με το αίμα του Χριστού, ενώ οι πρόσκαιρες δεν εξαγοράζονται, δεν ανταποκρίνεται στην ορθόδοξη πίστη. Εμείς πιστεύουμε πώς το αίμα τού Χριστού καθαρίζει «κάθε αμαρτία» (Α’ δημιουργούν οποιαδήποτε Ιω. α’ 7).
Έτσι η Ορθοδοξία περιφρουρείται τόσο απέναντι των Προτεσταντών όσο και απέναντι των Ρωμαιοκαθολικών, πού κάνουν αυτή τη διάκριση και κηρύττουν το «καθαρτήριο πυρ». Σαν καθαρτήριο πυρ δεχόμαστε μόνο τη φωτιά, πού θα ανακαινίσει τον κόσμο, σύμφωνα με το λόγο της Γραφής (Β’ Πέτρ. γ’ 7).
