Η Εκκλησία μας έχει εν χρήσει τρεις θ. Λειτουργίες κατά τις οποίες γίνεται Θυσία: Την Λειτουργία του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, την Λειτουργία του αγίου Βασιλείου και τη Λειτουργία του αγίου Ιακώβου.
Όλες όμως αυτές οι Λειτουργίες έχουν πανηγυρικό και χαρμόσυνο χαρακτήρα. Όμως η Μ. Τεσσαρακοστή είναι πένθιμος περίοδος. Γι΄ αυτό η Εκκλησία μας όρισε να μη γίνονται οι Λειτουργίες αυτές παρά μόνο κατά τα Σάββατα και τις Κυριακές της Μ. Τεσσαρακοστής. (Κανόνας 49ος της εν Λαοδικεία Συνόδου). Οι παλιοί όμως χριστιανοί δεν μεταλάμβαναν των θείων Μυστηρίων, όπως εμείς σήμερα, αραιά και ποτέ. Ούτε καν μόνο κατά τα Σάββατα και τις Κυριακές, αλλά πολύ συχνότερα. Ο Μ. Βασίλειος σε μία επιστολή του αναφέρει ότι οι πιστοί της περιοχής του είχαν συνήθεια να μεταλαμβάνουν και τέσσερις και πέντε φορές την εβδομάδα! Γνώριζαν οι παλιοί Χριστιανοί ότι χωρίς συχνή μετάληψη των Αχράντων Μυστηρίων δεν είναι δυνατό να ζουν «εν Χριστώ». Ο Χριστός δεν είναι μία αφηρημένη ιδέα. Δεν είναι μία απρόσωπος δύναμη. Ο Χριστός είναι το Δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδας, είναι ο Υιός του Θεού, που σε ορισμένη χρονική στιγμή έγινε άνθρωπος «δι’ ημάς τους ανθρώπους και δια την ημετέραν σωτηρίαν» και σταυρώθηκε και πέθανε και ετάφη και ανέστη εκ νεκρών και ανελήφθη εν δόξη εις τους ουρανούς και «εκάθισεν εν δεξιά του Πατρός». Ο Χριστός είναι ακόμη, όπως είπε ο Ίδιος, «βρώσις και πόσις», δηλαδή φαγητό και ποτό. Στο Μυστήριο της θείας Ευχαριστίας ο Χριστός, ο «Αμνός του Θεού, ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου», αυτοπροσφέρεται στους πιστούς υπό τη μορφή του άρτου και του οίνου, τα οποία έχουν, κατά τρόπο απερινόητο και μυστηριώδη, μεταβληθεί σε αυτό τούτο το Άχραντο Σώμα Του και σε αυτό τούτο το Τίμιο Αίμα Του. Ο Χριστός είναι ο αγιασμός μας, το φως μας, η ζωή μας.
Πώς όμως θα κοινωνούν συχνά οι πιστοί, αφού θεία Λειτουργία δε γίνεται παρά μόνο κατά τα Σάββατα και τις Κυριακές της Μ. Τεσσαρακοστής; Η Εκκλησία μας βρήκε τρόπο: Καθόρισε να τελείται κατά τις άλλες μέρες της Μ. Τεσσαρακοστής μία άλλη Λειτουργία, η Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων. Κατά τη Λειτουργία αυτή δεν τελείται Θυσία, δε γίνεται δηλαδή μεταβολή του άρτου και του οίνου σε Σώμα και Αίμα Χριστού. Αλλά τι γίνεται; Τα Τίμια Δώρα, ο Άρτος και ο Οίνος είναι έτοιμα, έχουν προαγιασθεί (γι’ αυτό και λέγεται Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων) κατά την προηγηθείσα θεία Λειτουργία της Κυριακής, ή και του Σαββάτου είναι πλέον Σώμα και Αίμα Χριστού, και απλώς προσφέρονται προς μετάληψη στους πιστούς.
Εξηγούμεθα λεπτομερέστερα: Ο Ιερέας καθ’ έκαστη Κυριακή κόπτει το πρόσφορο το λεγόμενο «Αμνόν», δηλαδή το τετράγωνο εκείνο τεμάχιο της σφραγίδας που γράφει ΙΣ-ΧΣ ΝΙ-ΚΑ, και το τοποθετεί επάνω στο ιερό Δισκάριο. Μετ’ ολίγο, κατά τη στιγμή του «Σε υμνούμεν…», το τεμάχιο αυτό του άρτου θα μεταβληθεί δια της ευλογίας του Ιερέως σε αυτό τούτο το Σώμα του Κυρίου, όπως και ο οίνος, που είναι στο ιερό Ποτήριο, θα μεταβληθεί και αυτός σε αυτό τούτο το Αίμα του Κυρίου. Όταν όμως βρισκόμαστε στη πένθιμο περίοδο της Μ. Τεσσαρακοστής, ο Ιερέας, κατά τη Θ. Λειτουργία της Κυριακής, δεν θα κόψει ένα μόνο τεμάχιο εκ της σφραγίδας του προσφόρου, ωσάν αυτό που είπαμε ανωτέρω, αλλά περισσότερα (συνήθως τρία), ανάλογα προς τον αριθμό των Λειτουργιών των Προηγιασμένων που θα τελέσει κατά την εβδομάδα. Τα τεμάχια αυτά (που δεν κόπτονται όλα από ένα πρόσφορο, άλλα ένα από κάθε πρόσφορο), γι’ αυτό και λέμε ότι τα πρόσφορα κατά την περίοδο της Μ. Τεσσαρακοστής ,πρέπει να τα φέρνουμε την Κυριακή και όχι τις άλλες μέρες, θα τα ευλογήσει κατά την ώρα που πρέπει και αυτά θα μεταβληθούν σε Σώμα Χριστού. Από αυτά το ένα θα χρησιμοποιηθεί για τη θεία Μετάληψη της ημέρας εκείνης (Κυριακής), τα άλλα (συνήθως δύο) θα εμβαπτισθούν στο ιερό Ποτήριο, όπου το άγιο Αίμα του Κυρίου, και θα φυλαχθούν σε ειδικό κιβώτιο, το ιερό Αρτοφόριο, για τις Λειτουργίες των Προηγιασμένων Δώρων που θα γίνουν εντός της εβδομάδας. Κατ’ αυτές τις Λειτουργίες ο Ιερέας θα προσφέρει στους πιστούς προς μετάληψη τα Προηγιασμένα αυτά Δώρα. Βλέπετε πόσο ωραία και πόσο σοφά τα έχει όλα καθορίσει η Εκκλησία μας!
Η Λειτουργία των Προηγιασμένων είναι συνυφασμένη με Εσπερινό, είναι δηλαδή βραδινή. Αυτό έχει θεσπιστεί, διότι οι παλιοί Χριστιανοί κατά τις ημέρες της Μ. Τεσσαρακοστής διετέλουν τελείως άσιτοι (νηστικοί) μέχρι των εσπερινών ωρών. Μπορούσαν λοιπόν να εκκλησιαστούν και να κοινωνήσουν κατά τις εσπερινές ώρες. Σήμερα η Λειτουργία των Προηγιασμένων τελείται και κατά την εσπέρα, της Τετάρτης, αφού τις Παρασκευές έχουμε τους Χαιρετισμούς της Παναγίας μας, όπως έχουμε θεσπίσει στην ενορία μας, συνηθέστερα όμως τελείται κατά τις πρωινές ώρες προς διευκόλυνση των πιστών. Η Λειτουργία αυτή δεν έχει τον πανηγυρικό και θριαμβευτικό τόνο των άλλων Λειτουργιών, αλλά δεσπόζει σε αυτή το πένθιμο και κατανυκτικό στοιχείο.
Να τελειώσουμε με κάποια πρακτικά. Η Λειτουργία των Προηγιασμένων τελείται όλες τις Τετάρτες και Παρασκευές της Μ. Τεσσαρακοστής. Κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα τελείται μόνο τις τρεις πρώτες μέρες αυτής (Μ. Δευτέρα, Μ. Τρίτη και Μ. Τετάρτη). Επίσης τελείται και κατά τις ημέρες εορτών που πέφτουν μέσα στην περίοδο της Μ. Τεσσαρακοστής, όπως του Αγίου Χαραλάμπους και των Αγίων Τεσσαράκοντα. Δεν τελείται ποτέ κατά τα Σάββατα και τις Κυριακές της Μ. Τεσσαρακοστής, καθώς και κατά τις Λειτουργίες αυτές δεν τελείται Θυσία, αλλά τα Τίμια Δώρα έχουν προαγιασθεί. Τα Σάββατα της Μ. Σαρακοστής τελείται η Θ. Λειτουργία του Αγ. Ι. του Χρυσοστόμου, ως γνωστόν, και την Κυριακή του Μ. Βασιλείου. Ο Ιερέας, λοιπόν και αν κρατήσει τα ονόματα, κατά την Προηγιασμένη, δεν θα τα μνημονεύσει, στην Πρόθεση, αλλά θα τα αφήσει για τη Λειτουργία του Σαββάτου ή της Κυριακής. Να σημειώσουμε τέλος ότι, κατά τη Λειτουργία των Προηγιασμένων δε γίνονται μνημόσυνα.
