Τόπος που γεννήθηκε και μεγάλωσε ο απόστολος Ανδρέας ήταν η Βηθσαϊδά. Ήταν μία πόλη που ονείδισε ο Χριστός μας, διότι ενώ έκανε πλείστα όσα θαύματα στην πόλη αυτή εν τούτοις δεν πίστευσαν οι άνθρωποι. «Τότε ήρξατο ονειδίζειν τας πόλεις εν αις εγένοντο αι πλείσται δυνάμεις αυτού, ότι ου μετενόησαν· ουαί σοι, Χοραζίν, ουαί σοι Βηθσαϊδά· ότι ει εν Τύρω και Σιδώνι εγεννήθησαν αι δυνάμεις αι γενόμεναι εν υμίν, πάλαι αν εν σάκκω και σποδώ καθήμεναι μετενόησαν. πλην λέγω υμίν, Τύρω και Σιδώνι ανεκτότερον έσται εν ημέρα κρίσεως ή υμίν» (Ματθ.11,20-22). Τύρος και Σιδώνα ήταν φοινικικές ειδωλολατρικές και αμαρτωλές πόλεις. Σάκκος ήταν άγριο και σκληρό ένδυμα, που φορούσαν όταν πενθούσαν οι Εβραίοι και σποδός είναι η στάχτη, που ρίχνανε επάνω τους για να δείξουν την αφόρητη λύπη τους. Τα λόγια του Χριστού είναι φοβερά για τους κατοίκους της Βηθσαϊδά και της Χοραζίν. Λέγει ότι στην ημέρα της Β΄ Παρουσίας θα κριθούν πιο επιεικώς οι πόλεις αυτές, επειδή δεν είδαν τα θαύματα του Χριστού και δεν άκουσαν την διδασκαλία του, παρά οι ιουδαϊκές πόλεις όπως η Βηθσαϊδά.
Κι όμως απ’ αυτή τη καταραμένη πόλη βγήκαν τρεις απόστολοι· ο Ανδρέας, ο αδελφός του Πέτρος και ο Φίλιππος (Ιω.1,45). Και από την επίσης καταραμένη πόλη της Καπερναούμ (Ματθ. 11,23) βγήκε ο απόστολος και ευαγγελιστής Ματθαίος και μάλιστα από την τάξη των τελωνών. Ας μη απογοητεύονται λοιπόν οι εργάτες του ευαγγελίου, γιατί και η πιο σκληρή και άπιστη πόλη ή ενορία μπορεί να βγάλει μεγάλους αποστόλους και πατέρες της Εκκλησίας.
2.- Το όνομά του.
Το όνομά του ήταν ελληνικό όπως και το όνομα του αποστόλου Φιλίππου. Την εποχή εκείνη η ελληνική γλώσσα και ο ελληνικός πολιτισμός γενικώτερα ήταν τόσο διαδεδομένα, ώστε και Ισραηλίτες λάμβαναν ονόματα ελληνικά ή μετέτρεπαν τα ιουδαϊκά εις ελληνικά. Και οι επτά διάκονοι της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων είχαν ελληνικά ονόματα· Στέφανος, Φίλιππος, Πρόχορος, Νικάνωρ, Τίμων, Παρμενάς, Νικόλαος (Πραξ. 6,5). Τα ονόματα Ανδρέας και Φίλιππος τα συναντούμε στον Ηρόδοτο, Παυσανία, Πλούταρχο και σε άλλους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Το όνομα Ανδρέας σημαίνει ανδρείος ενάρετος, ηρωικός. Και το όνομά του το δικαίωσε ο απόστολος Ανδρέας, γιατί υπέστη μαρτυρικό θάνατο στην Πάτρα, σταυρωθείς σε σταυρό σχήματος Χ. Είναι ο μόνος εκ των δώδεκα αποστόλων που εργάσθηκε στην Ελλάδα και υπέστη μαρτύριο εις αυτήν.
Οι δύο απόστολοι Ανδρέας και Φίλιππος έχουν και μία ειδική περίπτωση που σχετίζονται με τους Έλληνες. Όταν Έλληνες -προσήλυτοι στον ιουδαϊσμό προφανώς- ζήτησαν να δουν τον Ιησού, απευθύνθηκαν στον Φίλιππο και ο Φίλιππος στον Ανδρέα και έτσι ανήγγειλαν και οι δύο το αίτημα των Ελλήνων στον Ιησού· και κείνος είπε τότε το περίφημο «ελήλυθεν η ώρα ίνα δοξασθή ο υιός του ανθρώπου» (Ιω. 12,20-23). Φαίνεται εδώ ότι οι απόστολοι Ανδρέας και Φίλιππος είχαν ευρύ πνεύμα και δεν κατατρυχόταν από ιουδαϊκούς εθνικισμούς και στενές αντιλήψεις. Γι’ αυτό φέρνουν τους Έλληνες κοντά στο Χριστό, για ν’ αυξηθεί ο κύκλος των μαθητών και με εθνικούς.
Επίσης έχουμε την περίπτωση του χορτασμού των πεντακισχιλίων με πέντε άρτους κρίθινους και δύο ψάρια, που ο Φίλιππος και ο Ανδρέας συζητούν με τον Χριστό πως θα χορτάσουν τόσους ανθρώπους (Ιω. 5,-9).
Στο Μαρκ. 1,29 παρουσιάζεται ο Ανδρέας να συγκατοικεί με τον αδελφό του Πέτρο στην Καπερναούμ και κει να τους επισκέπτεται ο Ιησούς για να θεραπεύσει την πεθερά του Πέτρου.
Πάλι στο Μαρκ. 13,3 ο Ανδρέας μαζί με τους άλλους κορυφαίους αποστόλους ρωτούν τον Ιησού πότε θα γίνει η καταστροφή της Ιερουσαλήμ και τα όσα έχουν σχέση με τη Β΄ Παρουσία.
Τελευταία φορά αναφέρεται ο Ανδρέας στις πράξεις των Αποστόλων (1,13-14), μετά την ανάληψη του Κυρίου, μαζί με τους άλλους μαθητές, την μητέρα του Κυρίου και τους αδελφούς του να περιμένουν στο υπερώο την κάθοδο του αγίου Πνεύματος.
3.- Επάγγελμα. Ήταν ψαράς κι αυτός και ο αδελφός του ο Πέτρος.
Ήταν παιδιά του Ιωνά. Είχαν αλιευτικό συνεταιρισμό με τους άλλους δύο αδελφούς, τον Ιωάννη και Ιάκωβο, που κι αυτοί ανεδείχθησαν σε αποστόλους κορυφαίους.
4.- Μαθητής του Προδρόμου, πρωτόκλητος και πρώτος ιεραπόστολος.
Όπως μας διηγείται ο ίδιος ο Ιωάννης ο ευαγγελιστής και απόστολος (Ιω. 1, 35-43), ο Ανδρέας και ο Ιωάννης εκτός από φίλοι και συνέταιροι ήταν και μαθητές του Προδρόμου. Ο ίδιος ο Πρόδρομος τους σύστησε τον Χριστό και τους προέτρεψε μ’ αυτά που έλεγε να τον ακολουθήσουν. «Ίδε ο αμνός του Θεού» τους είπε «ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου». Ο Ανδρέας και ο Ιωάννης άκουσαν το διδάσκαλό τους και ακολούθησαν το Χριστό, για να τον γνωρίσουν καλύτερα, και ανακάλυψαν με τη συζήτηση ότι αυτός είναι ο Μεσσίας που περιμένανε.
Ο Ανδρέας ονομάσθηκε πρωτόκλητος· αλλά το ίδιο πρέπει να λέγεται και ο Ιωάννης, διότι και αυτός ήταν μαζί του όταν γνώρισαν και συνδέθηκαν με τον Ιησού. Απλώς επειδή δεν αναφέρει το όνομά του από ταπείνωση, γι’ αυτό επικράτησε να θεωρούμε πρωτόκλητο μόνο τον Ανδρέα. Απλώς ο Ανδρέας είναι ο πρώτος που έκανε ιεραποστολή για το Χριστό αρχίζοντας από τον αδελφό του. «Ευρίσκει ούτος πρώτος τον αδελφόν τον ίδιον Σίμωνα και λέγει αυτώ· ευρήκαμεν τον Μεσσίαν· ο εστί μεθερμηνευόμενον Χριστός· και ήγαγεν αυτόν προς τον Ιησούν». Βεβαίως η οριστική κλήση του Ανδρέα έγινε αργότερα μαζί με τους άλλους αποστόλους, τον αδελφό του Πέτρο και τους συνεταίρους τους, αδελφούς Ιάκωβο και Ιωάννη (Ματθ. 4,18-22 και Λουκ. 5,1-11).
Με την συγκρότηση της ιεραποστολικής συνοδείας των δώδεκα αποστόλων εκείνος που φαίνεται να προεξάρχει της ομάδος είναι ο Πέτρος. Αλλά και ο Ανδρέας έχει τιμητική θέση, διότι όταν ο Χριστός έφευγε με τους τρεις κορυφαίους αποστόλους τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη σε ειδικές περιπτώσεις –μεταμόρφωση, προσευχή στη Γεθσημανή- ο Ανδρέας πρέπει να προεξήρχε και να διοικούσε την ομάδα των υπολοίπων αποστόλων.
5.- Αναζητητής, ερευνητής και κήρυξ της αληθείας.
Αυτό που είπε ο Ανδρέας «ευρήκαμεν τον Ιησού» δείχνει ότι αναζητούσε και έψαχνε και ερευνούσε να βρει τον Μεσσία που αναγγέλλανε οι Γραφές. Είχε τον ευγενή πόθο που είχαν όλοι οι άγιοι. Να γνωρίσει το Χριστό και την αλήθειά του. Και αφού βρήκε το Μεσσία φρόντισε το αποτέλεσμα της έρευνας του να το κοινοποιήσει και στους άλλους και μάλιστα στον αδελφό του Πέτρο.
Μετά την πεντηκοστή κήρυξε κατά την παράδοση στην Συρία, Βιθυνία, Πόντο και μετά στην Σκυθία, την νότιο δηλαδή Ρωσία, και έφθασε μέχρι του Δνείπερου ποταμού και του τόπου που σήμερα είναι κτισμένο το Κίεβο. Το Κίεβο είναι ιερή πόλη για τους Ρώσους, γιατί από κει ήρθε ο χριστιανισμός σ’ αυτούς. Το δε όνομα Ανδρέας είναι πολύ συνηθισμένο και διαδεδομένο σ’ αυτούς.
Από τη Σκυθία κατέβηκε στο Βυζάντιο και ίδρυσε την πρώτη εκκλησία με επίσκοπο τον Στάχυ. Γι’ αυτό τιμάται ιδιαιτέρως από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως. Κι από κει κατέβηκε στην νότιο Ελλάδα και στην Πάτρα δέχθηκε το μαρτύριο χάριν του Χριστού και του ευαγγελίου του.
Περίφημο μοναστήρι αφιερωμένο στον άγιο Ανδρέα έχει η κατεχόμενη από τους Τούρκους Κύπρος μας. Στη μύτη της Κύπρου απέναντι από τη Συρία υπάρχει το μοναστήρι αυτό με Έλληνα ιερομόναχο και λειτουργεί ακόμη εν μέσω ποικίλων δυσκολιών και αντιξοοτήτων. Κατά την παράδοση, πηγαίνοντας με πλοίο ο απόστολος από την Ιόππη στην Αντιόχεια, σταμάτησε εκεί και επειδή δεν υπήρχε νερό έβγαλε το αγίασμα που υπάρχει μέχρι τώρα. Το όνομα δε του αποστόλου είναι πολύ διαδεδομένο σε άνδρες και γυναίκες. Ολόκληρη η Κύπρος τον τιμά ιδιαίτερα.
Τον Ανδρέα τον τιμούν πολύ και στη Σικελία όπως και στη Σκωτία και τον θεωρούν προστάτη τους. Η σημαία της Σικελίας όπως και της Σκωτίας είχε πάνω της τον χιαστί σταυρό που μαρτύρησε ο απόστολος. Όταν η Σκωτία ενώθηκε με την Αγγλία τότε ο χιαστί σταυρός πέρασε και στη σημαία της Βρετανίας.
6.- Τι σημαίνει Πολιούχος για την Πόλη των Πατρών
Πολιούχος ορίζεται ο άγιος της εκκλησίας που έχει υπό την προστασία του μια πόλη, η οποία του έχει αφιερώσει τον κεντρικό ιερό ναό της και διοργανώνει πανηγυρικές εκδηλώσεις κατά την ημέρα της εορτής του. Ο πρωτόκλητος μαθητής του Ιησού Χριστού, ο άγιος Ανδρέας προστατεύει την αχαϊκή Πρωτεύουσα και σε αυτόν ανήκει ο μεγαλύτερος ιερός ναός των Βαλκανίων, που είναι χτισμένος στην Πάτρα.
Το όνομα του αγίου συνδυάζεται με την πόλη μας γιατί ο άγιος Ανδρέας έζησε τα τελευταία χρόνια του βίου του στην Πάτρα διδάσκοντας και θαυματουργώντας. Στον τόπο μας μαρτύρησε για το Θεό των χριστιανών μετατρέποντας, με το πρότυπό του, τον ειδωλολάτρη λαό σ’ έναν χριστιανικό κόσμο γεμάτο πίστη και θρησκευτική εγρήγορση. Η επιρροή της δράσης του έφθασε μέχρι τα υψηλότερα κοινωνικά στρώματα, αφού ειδωλολάτρες ηγεμόνες όπως ο Στρατοκλής και η γυναίκα του αδελφού του Μαξιμίλλα όχι μόνο άλλαξαν την πίστη τους αλλά και συμπαραστάθηκαν στο μαρτυρικό τέλος του αγίου.Στις μέρες μας το θεάρεστο έργο του αγίου Ανδρέα εξακολουθεί να επιτελείται, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τους εκατοντάδες επισκέπτες, από διαφορετικά σημεία της Ελλάδας και όχι μόνο, που συρρέουν στον ιερό ναό για να προσκυνήσουν την Τίμια Κάρα και το Σταυρό του μαρτυρίου του Αγίου, παίρνοντας τη χάρη και την ευλογία του.
Για την πόλη μας ο άγιος Ανδρέας είναι ο διαμεσολαβητής των αιτημάτων μας στον ουρανό, αποτελεί το στήριγμα μας σε δύσκολες στιγμές και τον τόπο ευχαριστίας στη χαρά μας, είναι το ησυχαστήριο μας όταν αναζητούμε την απομόνωση και την αυτοσυγκέντρωση και η θαυματουργός δύναμη στη ψυχή μας. Στον άγιο Ανδρέα απευθύνουμε την προσευχή μας σε ώρες κινδύνου για την πόλη και από αυτόν ζητούμε να μεσιτεύσει για έλεος όταν αμαρτάνουμε, η υπακοή και αφοσίωσή του στο θείο θέλημα γίνεται παράδειγμα προς μίμηση για κάθε κάτοικο της Πάτρας.
Ο τρόπος ζωής του λαού των Πατρών είναι η δική μας απόδοση τιμών στον άγιο Ανδρέα του οποίου η προστασία μας σκεπάζει με στοργή και αποτελεί βάλσαμο στην ανθρώπινη ψυχή και στον καθημερινό αγώνα της.
7.- Η Συμβολή του Αγίου Ανδρέου στη συνάντηση του Ιησού Χριστού με τους Έλληνες
Απόστολος Ανδρέας: Ο πρώτος που δέχτηκε την πρόσκληση του Χριστού να τον ακολουθήσει. Ψαράς στη λίμνη της Γεννησαρέτ, υιός του Ιωνά και αδερφός του Σίμωνος Πέτρου. Το όνομα Ανδρέας είναι ελληνικό. Συχνά απαντάται στον Ηρόδοτο, στον Πλούταρχο και σε άλλους συγγραφείς. Η απόφαση της οικογένειάς του να δοθεί σε ένα από τα τέκνα της το όνομα αυτό, αποδεικνύει ευαισθησία προς την ελληνική σκέψη και τον ελληνικό πολιτισμό. Επίσης, ο Ανδρέας είναι ελληνομαθής, γνωρίζει την ελληνική γλώσσα.
Όταν κάποια στιγμή μια ομάδα Ελλήνων προσηλύτων αναζητούν μια ευκαιρία να συναντήσουν τον Ιησού, καταφεύγουν στον Απόστολο Φίλιππο. Ο Φίλιππος με τη σειρά του απευθύνεται στον Ανδρέα για να μεσολαβήσουν για την πραγματοποίηση αυτής της συνάντησης. Ο Ιησούς, όταν του το αναγγέλλουν, απαντά « Ελήλυθεν η ώρα ίνα δοξασθή ο Υιός του ανθρώπου »(Ιωαν.ΚΒ’,23-24). Ο ιερός Χρυσόστομος σχολιάζει ότι επειδή οι μεν Ιουδαίοι επέμεναν στην απείθεια, οι δε Έλληνες ήθελαν να προσέλθουν, για αυτό και είπε ο Χριστός « καιρός είναι πλέον να προχωρήσω στο Πάθος εφόσον όλα έχουν εκπληρωθεί ».
Επίσης, κατά τον Άγιο Νεκτάριο « Από τον πόθο των Ελλήνων να Τον αναζητήσουν, διέκρινε ότι ήταν πρόθυμοι να δεχθούν τη διδασκαλία Του, προέβλεψε ότι θα δοξαστεί από την πίστη των εθνών ».
Συνοψίζοντας, βλέπουμε πως στο περιστατικό με τους Έλληνες που περιγράφει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, διεδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο ο Απόστολος Ανδρέας. Η συνάντηση Ελληνισμού και Χριστιανισμού έχει λοιπόν « την αφετηριακή της βάση στα πρώτα βήματα ήδη από τη στιγμή της οικοδόμησης της ομάδας των Δώδεκα του Ιησού ».
8.- Οι Ιεροί Ναοί και τα κειμήλια εις αυτούς
Ο Άγιος Ανδρέας σε ηλικία 80 ετών ήρθε στην Πάτρα για να διαδώσει το χαρμόσυνο μήνυμα του Ευαγγελίου, να θεραπεύσει, να ευεργετήσει τους Πατρινούς και εν τέλει να θανατωθεί ύστερα από εντολή του Ανθύπατου Αιγεάτη. Οι Πατρινοί ως ένδειξη σεβασμού και ευγνωμοσύνης από τον 5ο αιώνα κατασκευάζουν στην παραλία Πατρών όπου μαρτύρησε ο Απόστολος Ανδρέας έναν ναό προς τιμήν του. Ο Ναός αυτός λόγω της παλαιότητας ονομάζεται «ο παλαιός Ναός του Αγίου Ανδρέα». Κατά την ειδωλολατρική περίοδο στο μέρος αυτό βρισκόταν ο ναός της Δήμητρας, πλησίον του οποίου υπήρχε πηγή του μαντείου της θεάς. Η πηγή αυτή ήδη από την μεσαιωνική εποχή αποκαλείται «το πηγάδι του Αγίου Ανδρέα». Μέσα στο πέρασμα των αιώνων πολλές φορές λόγω φυσικής και ανθρώπινης παρέμβασης προκλήθηκαν σοβαρές ζημιές και επί τουρκοκρατίας ο ναός καταστράφηκε ολοσχερώς.. Το 1835 στο ίδιο μέρος κατασκευάστηκε ο παλαιός ναός του Αγίου Ανδρέα και για 11 χρόνια διετέλεσε μητροπολιτικός ναός και στον οποίο διαφυλάσσετε μέχρι και σήμερα το τεμάχιο του δακτύλου του Αγίου Ανδρέα.
Οι Πατρινοί της αρχές του 20ου αιώνα σκέπτονταν να χτίσουν έναν δεύτερο ναό της τιμή του Αγίου Ανδρέα λόγω της ευσέβειας και του σεβασμού που ένιωθαν της αυτόν και λόγω της αύξησης του πληθυσμού των κατοίκων της Πάτρας και των περιχώρων. Το 1902 έγινε της διεθνής διαγωνισμός για την εκπόνηση του Αρχιτεκτονικού σχεδίου και τελικά ανατέθηκε στον Γάλλο αρχιτέκτονα Αιμίλιο Ρομπέρ. Ο ναός θεμελιώθηκε 1 Ιουνίου 1908 από τον βασιλιά Γεώργιο Α΄ ύστερα από της δυσκολίες και καθυστερήσεις. Ο ναός εγκαινιάστηκε μεγαλοπρεπώς 26 Σεπτεμβρίου 1974 με την παρουσία του Μητροπολίτη Πατρών κ. Νικοδήμου, του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Σεραφείμ, πολλών κληρικών και πλήθους πιστών. Σ’ αυτόν τον νέο ιερό ναό φυλάσσεται ο σταυρός στον οποίο μαρτύρησε ο Απ. Ανδρέας και η τίμια κάρα του. Οι Πατρινοί αναγκάστηκαν να αποχωριστούν το σταυρό το 1205, επειδή οι Σταυροφόροι κατέλαβαν την Πελοπόννησο και γι’ αυτό ο σταυρός μεταφέρθηκε και φυλάχτηκε στον Αγ. Βίκτωρα της Μασσαλίας της Γαλλίας. Έπειτα από διαπραγματεύσεις 19 Ιανουαρίου 1980 ο σταυρός του μαρτυρίου επιστρέφει στην πόλη των Πατρών όπου ο Άγιος μαρτύρησε.
Το 1460 η τίμια κάρα του Αποστόλου Ανδρέα βρέθηκε σε παρόμοιο κίνδυνο όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν την Πελοπόννησο γι’ αυτό ο Θωμάς Παλαιολόγος αναλαμβάνει να μεταφέρει την τίμια κάρα στη Ρώμη για την προφύλαξη.
Πολλά χρόνια αργότερα γίνονται διαπραγματεύσεις και 26 Σεπτεμβρίου 1964 οι Πατρινοί με ιδιαίτερη χαρά και συγκίνηση υποδέχονται την τίμια κάρα του Αγίου τους.
