Πέμπτη 25 Νοεμβρίου 2010

Μονή Αγίας Αικατερίνης Σινά: Ένα κρίνο στην έρημο

Κάθε φορά που κάποιος εισέρχεται ή εξέρχεται από την μονή, το σύστημα συναγερμού που ανιχνεύει μεταλλικά αντικείμενα, ουρλιάζει στον άνεμο και σαρώνει ολόκληρη τη γυμνή κοιλάδα του Σινά. Οι παρασυρόμενοι ρυθμοί της Θείας Λειτουργίας κατά τις ημέρες των νηστειών σμίγουν με τον αέρα, όπως έκαναν δια μέσω των αιώνων.
Πέρα από τα όρια των τεσσάρων τοίχων της μονής βρίσκεται το βραχώδες οροπέδιο που διαπερνά μέχρι κάτω στο πέρασμα Ουατία. Το τοπίο είναι μαγευτικό: ένα σκληρό και άνυδρο τοπίο, από το οποίο-γιγαντιαία βράχια σε κόκκινη απόχρωση σπρώχνουν προς τα πάνω, στον ομιχλώδη ουρανό. Τα φαράγγια που επεκτείνονται ανάμεσα σε αυτούς τους σιωπηλούς κολοσσούς είναι άγονα και συνεχίζουν για μίλια, μισοσκεπασμένα από τις οδοντωτές σκιές που ρίχνονται από τον απογευματινό ήλιο. Αλλού, λόφοι σμιλεμένοι από καθαρή πέτρα καταδύουν πάνω από αμμόλοφους. Και στην απόσταση, τα βουνά συγχωνεύονται με οδοντωτές δισδιάστατες γραμμές των οποίων οι σκιές ρίχνονται κατά μήκος του ορίζοντα.
Το τοπίο του Όρους Σινά βρίσκεται πέρα από την κατανόηση των σύγχρονων αστών, αυτούς τους κατοίκους των πόλεων που προσπαθούν να επιβάλουν μια διαφορετική αντίληψη του χρόνου σε ένα μέρος όπου το πέρασμα του αιώνα, δεν είναι παρά μια αναλαμπή στον ωκεανό της αιωνιότητας. Όπως ένας μοναχός παρατήρησε: «Εμείς εδώ έχουμε την πολυτέλεια να υπάρχουμε σε ένα διαχρονικό κενό. Η ζωή είναι μόνο ένα σύντομο χρονικό διάστημα μεταξύ του χωρισμού και της επανένωσης με το Δημιουργό μας».
Αυτή είναι η απόλυτη ηρεμία που πρόσφατα είχε δεχθεί εισβολή από μια αξιόλογη συγκέντρωση αποτελούμενη από πατριάρχες, θρησκευτικούς αξιωματούχους, πολιτικούς, λάτρεις των τεχνών, ακαδημαϊκούς και εκπρόσωπους ιδιωτικών φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Το μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά φιλοξένησε, μεταξύ 6 και 9 Δεκεμβρίου, τους εορτασμούς για τους 17 αιώνες μοναχισμού στη χερσόνησο. Ένα μείγμα από ακαδημαϊκές, πολιτιστικές και θρησκευτικές εκδηλώσεις συναγωνίστηκαν για την προσοχή των παρευρισκομένων, με τους διοργανωτές να επιτυγχάνουν μια λεπτή ισορροπία μεταξύ του ακαδημαϊκού λόγου, της ψυχαγωγίας, της ξενάγησης, και εκδηλώσεις με πιο θρησκευτικό χαρακτήρα. Συνολικά, ίσως, το πιο σημαντικό γεγονός για τη μακροπρόθεσμη κατεύθυνση του μοναστηριού να ήταν το άνοιγμα του ανακαινισμένου Θησαυροφυλακίου.
Σε μια συνεργασία τεσσάρων χρόνων με το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, η μονή της Αγίας Αικατερίνης είχε ανακαινίσει εντελώς ένα από τα κτίρια της, μετατρέποντάς το σε μία από τις πιο αξιόλογες συλλογές τέχνης που στεγάζονται σήμερα στην Αίγυπτο. Το Θησαυροφυλάκιο στεγάζει μια μοναδική πολύτιμη συλλογή βυζαντινής τέχνης τις οποίας η ομορφιά και η σημασία είναι ακόμη μεγαλύτερη, δεδομένου ότι καλύπτει 16 αιώνες καλλιτεχνικής δραστηριότητας. Μόνο 150 εικόνες, από μια συλλογή με περισσότερες από 2.000, έχουν λάβει την προσοχή των εμπειρογνωμόνων του Μητροπολιτικού Μουσείου. Κάθε εικόνα, ένας θησαυρός από μόνη της, που χρονολογούνται από τα τέλη του 5ου αιώνα μέχρι τον 16ο, και καλύπτουν τις περισσότερες Σχολές Αγιογραφίας σε εφαρμογή - από πρώιμες κοπτικές , ελληνικές, γεωργιανές και ασσυριακές εικόνες μέχρι μία σπάνια καταλανική εικόνα του 14ο αιώνα της Αγίας Αικατερίνης σε γοτθικό στυλ καθώς και μια συλλογή έργων από την φημισμένη Κρητική Σχολή του 16ου αιώνα. Η συναρπαστική ποικιλία των στυλ είναι απόδειξη της διαρκής παρουσίας της Αγίας Αικατερίνης στο μονοπάτι προσκυνημάτων. Το μοναστήρι έχει φιλοξενήσει κατανυκτικούς ανθρώπους από την αυγή του μοναχισμού και, σε αντάλλαγμα, οι επισκέπτες του παραχώρησαν μια συλλογή εκκλησιαστικής και θρησκευτικής τέχνης που χαρακτηρίστηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Δαμιανό, τον ηγούμενο της Αγίας Αικατερίνης, ως «μια κιβωτός του Νώε με πρώιμη βυζαντινή και χριστιανική τέχνη». Η Αγία Αικατερίνη φιλοξενεί τις τρεις αρχαιότερες ελληνικές εικόνες που έχουν διασωθεί καθώς και ένα δισκοπότηρο της εποχής του Καρόλου ΣΤ', του οποίου η σπανιότητα επικεντρώνεται γύρω από το γεγονός ότι είναι ένα από τα ελάχιστα πολύτιμα βασιλικά κειμήλια που έχουν επιβιώσει από τα δεινά της Γαλλικής Επανάστασης. Επιπλέον, το μοναστήρι περιέχει τη μεγαλύτερη συλλογή Μέσης Βυζαντινής τέχνης.

Σύμφωνα με την Helen Evans, επιμελήτρια του Μητροπολιτικού Μουσείου για την βυζαντινή και μεσαιωνική τέχνη και μέλος της ομάδας που συνεργάστηκαν με το μοναστήρι στη σύσταση του Θησαυροφυλακίου, η συλλογή δείχνει ότι ο Ορθόδοξος Κόσμος διατήρησε καλλιτεχνικό μεγαλείο, ακόμη και μετά τη συστηματική του λεηλάτηση κατά την τέταρτη σταυροφορία. Επιπλέον, δείχνει ότι συνέχισε να χρησιμοποιεί τις εικόνες που στη συνέχεια προχώρησαν να επιδράσουν πάνω στην ιταλική τέχνη στα τέλη του 13ου αιώνα. Αυτό είναι ένα ακόμη κομμάτι που λείπει από το παζλ της σημερινής πολιτιστικής συζήτησης και δείχνει ότι οι πολιτισμοί δεν είναι μονολιθικοί και άκαμπτα όντα, αλλά λεπτά συνυφασμένοι και αντιδραστικοί φορείς. Ακριβώς όπως ο επιστημονικός και φιλοσοφικός παράγoντας του ισλαμικού πολιτισμού ήταν ένας μεγάλος παράγοντας που συνέλαβε στην ευρωπαϊκή Αναγέννηση, έτσι και η Ανατολική Χριστιανοσύνη έχει αποδειχθεί γόνιμο έδαφος για καλλιτεχνική έμπνευση στα εδάφη της πρώην Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Αυτό προέκυψε μέσα από το μοναδικό κοσμοπολίτικο χαρακτήρα των προσκυνητών που επισκέπτονται το Σινά και τη συνακόλουθη γόνιμη αλληλεπίδραση των διαφόρων μορφών εκκλησιαστικής τέχνης που ήταν διάχυτες μεταξύ τους.
Μερικά πράγματα δεν αλλάζουν ποτέ και μεταξύ αυτών είναι οι επισκέπτες που έρχονται στο Σινά από τότε που απέκτησε την πρώτη φήμη του ως κέντρο προσκυνήματος. Τα πλήθη συνεχίζουν να το γεμίζουν και σήμερα, ιδιαίτερα μετά την κατασκευή της σήραγγας Ahmed Hamdi κάτω από τη διώρυγα του Σουέζ, που συνδέει την Αφρική με την Ασία, και που έδωσε στην περιοχή μεγαλύτερη προσβασιμότητα. Με περισσότερους από 1.000 επισκέπτες την ημέρα σε περίοδο αιχμής, οι μοναχοί δυσκολεύονται να εστιάσουν την προσοχή τους στη διατήρηση της δέσμευσής τους στον ασκητισμό. Όπως ο Αρχιεπίσκοπος Δαμιανός λέει: «Οδηγούμαστε σε απόσπαση από την προσοχή μας κάθε μέρα από τις 9 πμ όταν ανοίγουμε τις πύλες μας μέχρι το μεσημέρι, όταν τις κλείνουμε. Έχουμε τρεις τύπους τουριστών που μας επισκέπτονται: υπάρχουν οι κατανυκτικοί, υπάρχουν οι λάτρεις της τέχνης που έρχονται να μας δουν για τους θησαυρούς μας, και υπάρχουν εκείνοι που έρχονται, διότι θεωρούν ένα ημερήσιο ταξίδι τους στην Αγία Αικατερίνη να είναι το πολιτιστικό τμήμα των διακοπών τους στις παραλίες - αυτοί είναι το χειρότερο είδος».
Αναμφισβήτητα, ένα από τα αξιοθέατα της Αγίας Αικατερίνης είναι ο φημισμένος θαυματουργός χαρακτήρας των περιοίκων της. Σ' όλους τους συμμετέχοντες στη διάσκεψη δόθηκε, μεταξύ άλλων σουβενίρ, μια τούφα από λευκή ουσία που μοιάζει σαν βαμβάκι η οποία φυτρώνει ανεξήγητα από την διατηρημένη κεφαλή της Αγίας Αικατερίνης. Αποπνέει μια γλυκιά μυρωδιά και φημολογείται ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Οι μοναχοί υποστηρίζουν ότι η Φλεγόμενη Βάτος, από την οποία ο Μωυσής έλαβε τις δέκα εντολές, και η οποία είναι περικλεισμένη μέσα στα τείχη της μονής, δεν μπορεί να μεταφυτευτεί σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του Σινά. Όλες οι προσπάθειες για να την μετακινήσουν σε άλλες περιοχές έχουν αποτύχει. Και η Φλεγόμενη Βάτος έχει ακόμη μια θαυματουργή διεκδίκηση που συνδέεται με αυτήν. Η πηγή που αναβλύζει στη βάση της Βάτου θεωρείται ότι εγγυάται την συζυγική ευτυχία για όποιον πιει από αυτή. Στην πραγματικότητα, σε μια επίσκεψη του πρίγκιπα Καρόλου στο μοναστήρι το 1996, τόσο ο ίδιος όσο και ο τότε Βρετανός πρέσβης ήπιαν νερό από την πηγή. Μόλις δυο μήνες αργότερα, άρχισαν να εμφανίζονται ειδήσεις στον Τύπο σχετικά με το τέλος του γάμου του με την Νταϊάνα. Φαίνεται ότι μερικές φορές ούτε και θαύμα μπορεί να σώσει ένα αταίριαστο ζευγάρι.
Ο υψηλός αριθμός τουριστών σε ένα χώρο που δεν έχει σχεδιαστεί για να φιλοξενεί μεγάλα πλήθη ανάγκασε τους μοναχούς να καταπιαστούν με την εφαρμογή πιο πεζών ανησυχιών, με το πώς να περάσουν, κάθε φορά, αρκετές εκατοντάδες τουρίστες γύρω από τα βασικά σημεία ενδιαφέροντος, χωρίς να προκαλείται συμφόρηση. Ένα σύστημα έκδοσης εισιτηρίων είχε προταθεί, αλλά στη συνέχεια απορρίφθηκε - οι Ελληνορθόδοξοι κανόνες φιλοξενίας υπαγορεύουν ότι, δεδομένου ότι ο κάθε επισκέπτης σε ένα Ορθόδοξο μοναστήρι θα μπορούσε να είναι ο Σωτήρας Χριστός, που επέστρεψε σε μεταμφίεση, είναι ανήθικο να χρεώνουν τους τουρίστες.

Παράλληλα με το Θησαυροφυλάκιο, μια άλλη μεγάλη έλξη για το μοναστήρι είναι η βιβλιοθήκη του, που θεωρείται από την Helen Evans του Μητροπολιτικού Μουσείου να είναι «με συνέπεια η μεγαλύτερη βιβλιοθήκη με ελληνικά χειρόγραφα στον κόσμο εκτός από εκείνη του Βατικανού». Η βιβλιοθήκη περιέχει 3.000 χειρόγραφα, από τα οποία τα δυο τρίτα είναι στα ελληνικά, και τα υπόλοιπα αποτελούνται από ένα εντυπωσιακά ευρύ φάσμα από ζωντανές και νεκρές γλώσσες: αραβικά, σλαβικά, ασσυριακά, κοπτικά, λατινικά, γεωργιανά, αρμενικά, εβραϊκά και αιθιοπικά. Τα χειρόγραφα επεκτείνονται χρονολογικά από τον 4ο αιώνα μέχρι τον 19ο αιώνα, και, όπως το Θησαυροφυλάκιο κάνει με την εκκλησιαστική τέχνη, παρουσιάζει στον αναγνώστη μια αφήγηση της γλωσσικής εξέλιξης της ελληνικής γλώσσας.
Η βιβλιοθήκη περιέχει αρκετές πρώτες εκδόσεις λογοτεχνικών και επιστημονικών έργων, κάτι που υπογραμμίζει τη σημασία που αποδίδει η Ελληνική Ορθοδοξία στη γνώση και την εκπαίδευση. Επίσης, έχει βάλει στόχο να συνεχίσει το εκπαιδευτικό έργο της Αλεξανδρινής βιβλιοθήκης στο να επεκτείνει τη πολιτιστική ακτινοβολία του Ελληνισμού, αφού η τελευταία κάηκε. Σήμερα ο μεγαλύτερος θησαυρός της βιβλιοθήκης είναι ο Συριακός Κώδικας, που χρονολογείται περίπου από το 400 μ.Χ, και κατέχει την υψηλότερη θέση, μεταξύ άλλων πολύτιμων έργων μετά το 1865 όταν ένας γερμανο-ρώσος ερευνητής, ο Tisschendorf, δανείστηκε για λογαριασμό του ρώσου αυτοκράτορα τον Κώδικα του Σινά, το πιο αρχαίο και πιο πολύτιμο χειρόγραφο της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης στην ελληνική γλώσσα στον κόσμο, και απέτυχε να το επιστρέψει. Πωλήθηκε στο Βρετανικό Μουσείο το 1933 για 100.000 λίρες και διαμένει εκεί μέχρι σήμερα. Το επόμενο αρχαιότερο ελληνικό Ευαγγέλιο στην κατοχή της μονής χρονολογείται από 717 μ.Χ. και ήταν ένα δώρο από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Θεόφιλο. Η Βιβλιοθήκη διαθέτει επίσης πάνω από 5.000 έντυπα βιβλία, ορισμένα χρονολογούνται από τις πρώτες δεκαετίες εκτύπωσης.
Τα χειρόγραφα του μοναστηριού φέρνουν στη ζωή ένα κόσμο που εξαφανίστηκε, που όμως δεν είναι τόσο διαφορετικός από τη σύγχρονη πραγματικότητα μας. Υπάρχουν διηγήσεις από ταξίδια προσκυνητών στο Σινά και, αν και είναι πιθανώς πιο εξαντλητικές από αυτές της σύγχρονης εκδοχής προσκυνημάτων που γίνονται από εκδρομές με ταξί ή ναυλωμένα λεωφορεία, τόσο τα παλαιότερα όσο και νεότερα έργα είναι εμποτισμένα με τα ίδια λατρευτικά και περιγραφικά στοιχεία, και ρίχνουν μια ματιά σ΄ένα προσωρινό κόσμο που είναι τόσο ταραγμένος και που κυριαρχείται από διαμάχες όπως και η τωρινή μας πραγματικότητα.
Τα εκθαμβωτικά αντικείμενα και έργα εκκλησιαστικής τέχνης που υπάρχουν στην εκκλησία της μονής και στο Θησαυροφυλάκιο, με μια πρώτη ματιά, φαίνονται να είναι εκτός συγχρονισμού με το περιβάλλον τους και με τις οδηγίες του Ισλάμ για τη μη λήψη της ανθρώπινης μορφής στην τέχνη. Τα μαγευτικά τους χρώματα, η εκθαμβωτική τους μεγαλοπρέπεια από χρυσό και επιχρυσωμένο ασήμι, και η καθαρή τεχνική τους σύνθετη, τα φέρνει σε έντονη αντίθεση με την βουβή έρημο που τα περιβάλλει. Αλλά το μοναστήρι δεν είναι προπύργιο Ελληνορθόδοξου σοβινισμού στη μέση ενός μουσουλμανικού ωκεανού αλλά ούτε και οι μοναχοί αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους με αυτό τον τρόπο.
Αυτό που ίσως εντυπωσιάζει πιο πολύ τον επισκέπτη στο μοναστήρι με την πρώτη του ματιά εκεί είναι οι δίδυμοι πύργοι του καμπαναριού της εκκλησίας και το τζαμί με το μιναρέ να εξυψώνονται σε αρμονία το ένα δίπλα στ' άλλο. Το τζαμί χτίστηκε για τους Βεδουίνους που εργάζονται στο μοναστήρι για να πηγαίνουν εκεί και να προσεύχονται, και αυτό αποτελεί μια ηχηρή απόδειξη ότι η Αγία Αικατερίνη είναι ένας σημαντικός πολιτιστικός θεσμός και αναπόσπαστο στοιχείο της πλούσιας θρησκευτικής κληρονομιάς της Αιγύπτου. Ακριβώς όπως η σειρά με τα περίπλοκα αντικείμενα στην εκκλησία και ο ειρηνικός και κενός χώρος του τεμένους είναι και τα δύο αφιερωμένα στον ένα Θεό του μονοθεϊσμού, έτσι και η πολυμορφία στο εσωτερικό της μονής μαρτυρεί τη δυνατότητα να μπορεί ο πνευματικός στόχος να προσεγγιστεί με διαφορετικό τρόπο.
Η παρουσία της μονής του Σινά σε μια τέτοια εγγύτητα προς την κορυφή όπου ο προφήτης Μωυσής λέγεται ότι έχει λάβει τις Δέκα Εντολές από το Θεό, καθιστά την Αγία Αικατερίνη έναν ιερό χώρο και για τις τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες. Παρά την ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ του Ισραήλ και της Αιγύπτου, και το άνοιγμα των συνόρων μεταξύ των δυο χωρών, καθώς και τη συντονισμένη προσπάθεια των Ισραηλινών, όταν κατέλαβαν το Σινά, στην ανάπτυξη της περιοχής τουριστικά, οι εβραίοι προσκυνητές έχουν μειωθεί σημαντικά από το 1982, όταν οι Ισραηλινοί αποσύρθηκαν. Οι μουσουλμάνοι, ωστόσο, έρχονται συχνά και σε μεγάλους αριθμούς, τόσο για την περιοχή γενικότερα και ειδικότερα για το μοναστήρι, και για να τιμήσουν τον Μωυσή, ένα από τους προφήτες που αναφέρονται στο Κοράνι. Έτσι, δεν είναι σπάνιο θέαμα να δείτε μουσουλμάνους, παράλληλα με Χριστιανός προσκυνητές, να προσεύχονται μαζί στον ιερό αυτό χώρο. Επίσης, είναι σύνηθες για τους χριστιανούς όλων των δογμάτων να προσεύχονται μαζί, είτε πρόκειται για Ελληνορθόδοξους, Κόπτες ή Καθολικούς. Οι δογματικές διαφορές και οι καυγάδες αιώνων διαγράφονται μπροστά τις φοβερές κορυφές του Σινά.

Αυτή η ειρηνική συνύπαρξη επισημάνθηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών στο μήνυμα που απηύθυνε στη διάσκεψη, και στην οποία είπε:
«Το μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης, με τη 1.500 χρόνων παρουσία του εδώ, έχει υπερβεί πέρα από φυλές, λαούς και θρησκείες. Ταυτόχρονα, οι μοναχοί του έχουν βοηθήσει τους συνανθρώπους τους, που στην πλειοψηφία τους, είναι ξένης προέλευσης και θρησκείας. Εκφράζουμε την ικανοποίησή μας ότι η προσπάθεια αυτή εκτιμάται και αναγνωρίζεται από όλους και ότι εξακολουθούν να είναι πεπεισμένοι ότι η παρουσία του μοναστηριού- το οποίο αγαπά την ειρήνη - θα εξακολουθήσει να είναι εξίσου ισχυρή στο μέλλον και θα συμβάλει στην επίτευξη της συμφιλίωσης μεταξύ των λαών της Μέσης Ανατολής, εκ των οποίων όλοι είναι πλάσματα του ίδιου Ενός και μόνου Θεού».
Η συνύπαρξη του μοναστηριού με το Ισλάμ δεν είναι ο μόνος τομέας στον οποίο προωθεί την ομόνοια μεταξύ των ανθρώπων. Υπάρχει μια σημαντική κοινότητα εγκατεστημένων Βεδουίνων που ζουν στην άμεση περιοχή, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων εξαρτάται και επωφελείται από το μοναστήρι. Από το να μοχθούν μαζί με τους μοναχούς στο να διοργανώνουν εκδρομές και στην προώθηση του τουρισμού στην περιοχή, οι Βεδουίνοι έχουν ωφεληθεί πολύ από την Αγία Αικατερίνη, και αυτός είναι κατ' αρχή και ο λόγος που τους έκανε να παρατήσουν το νομαδικό τρόπο ζωής τους. Σε αντάλλαγμα, αυτοί βοήθησαν στο ν' ανθίσει κυριολεκτικά η έρημος, στη μορφή των κήπων και τα ψηλά κυπαρίσσια που εκπλήσσουν τον επισκέπτη που έρχεται για πρώτη φορά στο μοναστήρι, με την υπερήφανη παρουσία τους στη μέση της ερήμου.
Οι Βεδουίνοι επιπλέον ισχυρίζονται ότι κατάγονται από τις 200 οικογένειες σκλάβων που μεταφέρθηκαν από την Αλεξάνδρεια και τον Καύκασο από τον Ιουστινιανό, όταν διέταξε την ανέγερση του μοναστηριού, προκειμένου να το προστατέψουν από ληστές και απείθαρχες φυλές. Έτσι, μολονότι δεν μοιάζουν με τους σύγχρονους έλληνες, μιλούν μόνο αραβικά και είναι μουσουλμάνοι, οι Βεδουίνοι ισχυρίζονται ότι είναι έλληνες και ορισμένοι έχουν ακόμη κάνει και την προσπάθεια για να μάθουν την ελληνική γλώσσα. Επιπλέον, έχουν ονομάσει ένα από τα χωριά τους στην περιοχή του μοναστηριού, Αγία Αικατερίνη, μια άμεση νύξη στο που καταβάλουν τη πίστη και την επιβίωσή τους. Παρά το γεγονός ότι είναι μουσουλμάνοι, διατηρούν ορισμένες από τις παραδόσεις και τις συνήθειες του Χριστιανισμού. Γιορτάζουν τη μνήμη του Μωυσή, του Ααρών, του Αγίου Γεωργίου και της Αγίας Αικατερίνης, και ορκίζονται αιώνια πίστη στο μοναστήρι, υποστηρίζοντας ότι, όπως και οι πρόγονοί τους, είναι έτοιμοι να δώσουν τη ζωή τους για την άμυνά του.Kατά το μεσημέρι την τρίτη ημέρα, οι παρευρισκομένοι επισκέπτες άρχισαν να απομακρύνονται. Με τις περισσότερες από τις εκδηλώσεις να έχουν τελειώσει - η πανηγυρική Θεία Λειτουργία να έχει ολοκληρωθεί, το Θησαυροφυλάκιο να έχει εγκαινιαστεί , η διάσκεψη να έχει ολοκληρωθεί και τα φαγώσιμα να έχουν καταναλωθεί - τα μεγάλα λεωφορεία, φορτωμένα με τους επισκέπτες, άρχισαν να κινούν τα ογκώδη μεταλλικά τους καλούπια έξω από τα σκονισμένα πάρκινγκ και να επιστρέφουν στο Κάϊρο ή σε οποιοδήποτε από τα αεροδρόμια από τα οποία τα ναυλωμένα αεροσκάφη είχαν προγραμματιστεί να αναχωρήσουν. Οι τεχνικοί τηλεόρασης φόρτωσαν τα καλώδια τους στα φορτηγά δορυφόρου, οι γυναίκες ανταποκριτές έφτιαξαν τα μαλλιά τους και ξανάβαλαν το μακιγιάζ τους, και ανταλλάχτηκαν αρκετές εκατοντάδες επαγγελματικές κάρτες. Πάνω από όλα αυτά, το δροσερό αεράκι του Δεκέμβρη σφύριζε μέσα από τα ψηλά φαράγγια και τις βουνοκορφές, φυσώντας στα ράσα των μοναχών, καθώς έσπευσαν στις δουλειές τους μέσα στην επανερχόμενη ηρεμία του σιναΐτικου απογεύματος.Οι επισκέπτες και οι αντιπροσωπείες έφυγαν τόσο ξαφνικά όσο είχαν φθάσει, μόνο αυτή τη φορά με πολύ λιγότερες τυμπανοκρουσίες - λεωφορεία, οπλισμένοι στρατιώτες, αρκετή επίδειξη όπλων, μυστική αστυνομία, 400 επισκέπτες και η πλήρης μεγαλοπρέπεια και φασαρία που συνοδεύεται με τέσσερις πατριαρχικές αντιπροσωπείες που ανταγωνίζονται για προσοχή. Η παρουσία τους ξεθώριασε κάτω από τις επιβλητικές κορυφές των βουνών. Οι φωνές τους, οι ψίθυροι, τα γέλια και τα κουτσομπολιά τους παρασύρθηκαν και απομακρύνθηκαν μέσα από το ζοφερό τοπίο από πέτρινα βουνά .