Το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή βρίσκεται στα ανατολικά του χωριού Καλοπαναγιώτης και είναι αφιερωμένο στον ομώνυμο τοπικό άγιο.Η ιστορία της ίδρυσής του,όπως και πολλών άλλων μοναστηριών της οροσειράς του Τροόδους,δεν είναι γνωστή.Από τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του γνωρίζουμε ότι το καθολικό ανάγεται στον 11ο αιώνα και κατά συνέπεια,πιθανολογείται ότι τότε σχηματίστηκε και το μοναστήρι.Εκτός από τον ναό σώζονται μέχρι τις ημέρες μας και δύο διώροφα κτίρια,που αποτελούν την ανατολική και δυτική πτέρυγα του μοναστηριακού συγκροτήματος.Αναφορά στο μοναστήρι κάνει ο Ρώσος μοναχός Βασίλειος Μπάρσκυ,που το επισκέφθηκε,το 1735.Όπως σημειώνει,σ’αυτό διέμεναν τότε δέκα μοναχοί,οι οποίοι υπέφεραν εξαιτίας των βιαιοτήτων και των αυθαιρεσιών των Τούρκων κατακτητών.Το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή αναφέρει επίσης και ο Αρχιμανδρίτης Κυπριανός,το 1788,ως ένα από τα μοναστήρια της Μητροπόλεως Κυρηνείας.Όπως πληροφορούμαστε από τους κτηματικούς κώδικες Α΄ και Β΄,των ετών 1763 και 1773, της Μητροπόλεως Κυρηνείας,το μοναστήρι είχε στην κυριότητά του τέσσερα μετόχια:δύο στις τοποθεσίες Κατσιπούμπουρος και Αγία Τριάδα του χωριού Γερακιές,ένα στο Πραστειό Μόρφου και ένα στην περιοχή,όπου σήμερα βρίσκεται το χωριό Άγιος Δημήτριος Μαραθάσας.Το μοναστήρι εξακολουθούσε να λειτουργεί μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα,αφού το έτος 1825,όπως μαρτυρούν καταγραφές σε κατάστιχο της Αρχιεπισκοπής Κύπρου,διέμεναν σ’ αυτό τουλάχιστον πέντε μοναχοί.Αργότερα, μέσα του 19ου αιώνα και όταν είχε πια διαλυθεί,ένα ευρύχωρο δωμάτιο των μοναστηριακών του κτιρίων χρησιμοποιήθηκε ως αίθουσα διδασκαλίας για να παιδιά των χωριών Καλοπαναγιώτης, Γερακιές,Οίκος και Μουτουλλάς.
Το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή συγκεντρώνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον,λόγω της αρχιτεκτονικής των κτισμάτων του και των εξαίρετων τοιχογραφιών που διασώζονται και οι οποίες υποβοηθούν στον προσδιορισμό των χρονολογιών που οικοδομήθηκε.Το καθολικό, όπως έχει αναφερθεί,ανάγεται στον 11ο αιώνα και είναι αφιερωμένο στον Άγιο Ηρακλείδιο.Στη συνέχεια,τον 12ο αιώνα, κτίστηκε το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή,που κατέπεσε σε ερείπια και ανοικοδομήθηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ίσως τον 18ο αιώνα,περίοδο κατά την οποία έγιναν εκτεταμένες επεμβάσεις και προσθήκες στο μοναστηριακό οικοδόμημα.Κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 15ου αιώνα ανηγέρθη και ένας τρίτος ναός,που είναι γνωστός με το όνομα «Λατινικό Παρεκκλήσι».Τελικά,στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας,οι τρεις προαναφερθέντες ναοί ενοποιήθηκαν και αποτέλεσαν ένα ενιαίο σύνολο.Αξιοσημείωτο είναι ότι το καθολικό μαζί με το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή είναι καλυμμένα με κοινή ξύλινη στέγη με αγκιστρωτά κεραμίδια,ενώ με άλλη παρόμοια στέγη καλύπτεται το Λατινικό παρεκκλήσι.Οι τοιχογραφίες,οι περισσότερες από τις οποίες είναι εξαίρετης τέχνης,έχουν γίνει σε διάφορες εποχές,από τον 11ο μέχρι τον 16ο αιώνα,και είναι ποικίλων τεχνοτροπιών. Οι τοιχογραφίες του 13ου αιώνα,π.χ.,συνεχίζουν την υστεροκομνήνεια ζωγραφική με επιδράσεις δυτικές και ανατολικές,ενώ άλλες ακολουθούν τη βυζαντινή παράδοση,όπως αυτές που είναι έργο Κωνσταντινουπολίτη ζωγράφου,ο οποίος κατέφυγε στην Κύπρο μετά τη άλωση,το 1453.Δεν λείπουν,επίσης,τοιχογραφίες,όπως αυτές στο Λατινικό Παρεκκλήσι, που ακολουθούν την ιταλική τέχνη της Αναγέννησης.Πολύ αξιόλογες είναι και οι εικόνες που διαφυλάχθηκαν στο μοναστήρι,όπως αυτές του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή (14ος αι.),του Αγίου Ηρακλειδίου (16ος αι.),καθώς και αρκετές άλλες.Αξιοσημείωτο είναι, επίσης,ότι το τέμπλο του μοναστηριού,που φέρει ωραιότατες διακοσμήσεις με θυρεούς και άλλα σχέδια,χρονολογείται στον 13ο – 14ο αιώνα και είναι το αρχαιότερο σωζόμενο ξύλινο τέμπλο στην Κύπρο.
