Ἅγιος Δημήτριος Ξυλόπορτας

ο Άγιος Δημήτριος της Ξυλύπορτας, «του Κανάβη επιλεγόμενος», αναφέρει ο Πασπάτης, «ήτο αρχαίος ναός μετὰ τρούλου και έσωθεν καθιστορημένος δια μωσείου. Ο ναὸς ούτος κατεστράφη, και περὶ τας αρχὰς του 18ου αιώνος ανηγέρθη ο νύν ξυλόστεγος».
Εν τούτοις στις πηγὲς δεν υπάρχει πουθενὰ αναφορὰ περὶ ναού βυζαντινού - «ουδέποτε μνημονεύεται εν τοίς συγγράμμασι τών Βυζαντινών» - και η μόνη σύνδεση που μπορεί να γίνει είναι απὸ το προσωνύμιο «Κανάβης», συσχετίζοντάς το με τον πατρίκιο Νικόλαο Καναβό, που έζησε στα χρόνια της πρώτης Άλωσης (1204).
Ανακαινισμένη διαδοχικὰ το 1730, το 1835, το 1933 και το 1960, όπως φαίνεται απὸ τις εντοιχισμένες επιγραφές, ανακαινίζεται γιὰ τελευταία φορὰ το 1995, δαπάναις Γερασίμου Βασιλόπουλου.

Ο ναὸς είναι μεγάλης ιστορικής σημασίας, αφού φιλοξένησε γιὰ τρία ολόκληρα χρόνια το Πατριαρχείο. Γιατί, γιὰ μιὰ περίοδο εκατὸν σαράντα χρόνων περίπου μετὰ την Άλωση του 1453, το Πατριαρχείο «περιπλανάται».
Ύστερα απὸ την μετατροπὴ της Αγίας Σοφίας σε μωαμεθανικὸ τέμενος, η έδρα της του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας στεγάζεται, γιὰ ένα διάστημα, στους Αγίους Αποστόλους, υποχρεώνεται όμως, αργότερα, να εγκαταλείψῃ κι᾽ αυτὸν τον μέγιστο βυζαντινὸ ναὸ και να φιλοξενηθή στην Παναγία την Παμμακάριστο.
Απὸ εκεῖ, και μετὰ την παρέλευση ενὸς περίπου αιώνα, θα μεταφερθεί στην περιοχή του Κερατίου· απὸ τον Άγιο Δημήτριο της Ξυλόπορτας στην Μονὴ του Αγίου Γεωργίου, όπου και βρίσκεται μέχρι σήμερα.