Πέμπτη 5 Νοεμβρίου 2009

Το μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι

Το μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι βρίσκεται βορειοδυτικά του χωριού Πλατανιστάσα και η εκκλησία του κτίστηκε στα τέλη του 15ου ή αρχές του 16ου αιώνα,με δαπάνη του ιερέα Πέτρου Περάτι και της συζύγου του Πεπάνης,οι οποίοι εικονίζονται σε τοιχογραφία.Είναι μονόκλιτη και περιβάλλεται σε όλες τις πλευρές από στοά,γεγονός που την καθιστά μοναδική στην Κύπρο.Καλύπτεται δε,μαζί με τη στοά,από την ίδια δίριχτη ξύλινη στέγη. Οι τοιχογραφίες του ναού έγιναν από τον Φίλιππο Γούλ,το 1494 ή το 1505,όπως μπορούμε να συμπεράνουμε με βάση τη μισοκατεστραμμένη χρονολογία και τα όσα αναφέρονται στην κτητορική επιγραφή.Στο Σταυρό του Αγιασμάτι,που είναι κατάγραφος από τοιχογραφίες,ο Γουλ αλλού ακολουθεί δυτικά μεσαιωνικά πρότυπα,ενώ αλλού μένει πιστός στην παράδοση, χωρίς να φτάνει σε ψηλά επίπεδα καλλιτεχνικής δημιουργίας.Τοιχογραφίες,ορισμένες από τις οποίες είναι έργο άλλου ζωγράφου,υπάρχουν και στους εξωτερικούς τοίχους του ναού.Έχουν,όμως,επιζωγραφιστεί στις αρχές του 20ου αιώνα με αποτέλεσμα να αλλοιωθούν σε μεγάλο βαθμό.Της ίδιας εποχής με τον ναό είναι και το εικονοστάσιό του.
Η ύπαρξη του μοναστηριού μνημονεύεται τόσο στην κτητορική επιγραφή,όσο και στο χειρόγραφο Pariw Gr. 1549. Αξιοσημείωτο είναι ότι στη μεν επιγραφή το επώνυμο του μοναστηριού αναγράφεται ως «Αγιασμάτι»,ενώ στο χειρόγραφο μνημονεύεται «του Διοσμάτι εγκένιον του Τιμίου Σταυρού».Ο Μπάρσκυ,που το επισκέφθηκε,το 1735,το αναφέρει ως «Σταυρός των Διοσμάτων ή Αγιασμάτων».Σημειώνει ακόμη, πως πιθανόν να όφειλε το όνομά του στη δύναμη του Σταυρού να μετατρέπει το νερό σε αγίασμα.‘Όπως αναφέρει,το μοναστήρι βρισκόταν σε μια πολύ ωραία τοποθεσία,κατάλληλη για όσους μοναχούς επιθυμούσαν να ζήσουν αναχωρητικό βίο.Ήταν δε πολύ φτωχό και διέμεναν σε αυτό μόνο ένας μοναχός και ένας λαϊκός υπηρέτης.
Μερικά χρόνια μετά την επίσκεψη Μπάρσκυ,η λιγοστή κινητή και ακίνητη περιουσία του μοναστηριού σημειώθηκε στους κτηματικούς κώδικες Α΄ και Β΄,των ετών 1763 και 1773, της Μητροπόλεως Κυρηνείας.Τότε χρονολογείται και η εγκατάλειψή του,αφού δεν γίνεται πια καμία αναφορά σε αυτό σε έγγραφα ή κείμενα μεταγενέστερων χρόνων,όπως στον κατάλογο των μοναστηριών της Κύπρου του Αρχιμανδρίτη Κυπριανού,του έτους 1788,ή στα κατάστιχα της Αρχιεπισκοπής.