Τα μοναστήρια της Ελλάδας : Αιτωλίας και Ακαρνανίας

Μονές ανδρικές:
Η Αγία Ελεούσα - Το βυζαντινό μοναστήρι της Κλεισούρας του Μεσολογγίου

Πρόκειται για ένα αξιόλογο πόνημα, που αναφέρεται στην ιστορία, τη ζωή και την προσφορά του Μοναστηριού της Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής, που στο μεγαλύτερο μέρος του Ελληνισμού, μα πιο πολύ στον κόσμο της Δυτικής Στερεάς, των Ιονίων νήσων και της Πελοποννήσου είναι γνωστό με το όνομα Αγία Ελεούσα της Κλεισούρας του Μεσολογγίου.
Είναι ένα από τα ωραιότερα μοναστήρια της πατρίδας μας και βρίσκεται σε απόσταση δεκαεννέα χιλιομέτρων από το Μεσολόγγι. Είναι ακριβώς στην αρχή του στενού περάσματος (Κλεισούρας) του βουνού Αράκυνθος ή Ζυγός και στα αριστερά για τον επισκέπτη, που ανεβαίνει την εθνική οδό Μεσολογγίου – Αγρινίου. Τιμάται η Ζωοδόχος Πηγή, γιατί στο μικρό εκκλησάκι του μοναστηριού υπάρχει πηγή, στην οποία με μικρή σκάλα κατέβαιναν ευλαβικά, όσοι έπασχαν από διάφορες ασθένειες.

Ανάμεσα στους θεόρατους βράχους με το αιώνιο κάλλος και το μεγαλείο τους είναι σκαλισμένο το εκκλησάκι, που είναι χωμένο μέσα στη σπηλιά. Οι χιλιάδες των περαστικών μέρα και νύχτα στρέφουν το βλέμμα τους στη μορφή της Παρθένου Αγίας Ελεούσας, σταυροκοπιούνται και της απευθύνουν θερμές, μυστικές προσευχές.Από ψηλά η Αγία Ελεούσα, ως φρουρός άγρυπνος, παραστέκει στο μόχθο και την ψυχική κούραση του οδοιπόρου, που διασχίζει τον Αράκυνθο. Ανάμεσα σ’ αυτά τα πανύψηλα πέτρινα τείχη σταματούν πολλοί από τους διερχόμενους για να θαυμάσουν και να εμπνευστούν, να ζήσουν στιγμές γαλήνης και ηρεμίας. Πολλοί ανηφορίζουν για να φθάσουν στον υποβλητικό χώρο της σπηλιάς, που βρίσκεται η θαυματουργός εικόνα. Εκεί γονατίζουν και μιλάνε με την Παναγία. Στιγμές αξέχαστες, στιγμές πνευματικού ανεφοδιασμού. Μετά, κατεβαίνουν ανάλαφροι και συνεχίζουν το δρόμο τους έχοντας μαζί τους τη χάρη και την ευλογία της Θεοτόκου, Αγίας Ελεούσας.
Το εκκλησάκι του μοναστηριού είναι συνδεδεμένο με τα ιστορικά γεγονότα της νεότερης ιστορίας της πατρίδας μας και συγκεκριμένα με την πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου. Σ’ αυτό μόνασε ο Γιαννιώτης Κώστας Ζούκας ή Γιάννης Γούναρης. Πριν γίνει καλόγερος ήταν στην υπηρεσία του Ομέρ Βρυώνη και κυνηγούσε για λογαριασμό του αφέντη του. Ήταν αυτός που είχε κρυφακούσει το σχέδιο των Τούρκων και διεμήνυσε στους Έλληνες το φοβερό μυστικό κατά την πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου τα Χριστούγεννα του 1822, που κατέληξε σε μία λαμπρή νίκη των Ελλήνων.

Γι’ αυτόν δεν έγραψαν μόνο ιστορικοί, αλλά και σπουδαίοι λογοτέχνες. Με τα έργα τους ο Γούναρης πέρασε στην αθανασία και πήρε τη θέση, που του αξίζει, στο πάνθεο των ηρώων του Μεσολογγίου και της Ελλάδας.
Τον ασκητή Γιάννη Γούναρη και τον άγνωστο ιδρυτή της Αγίας Ελεούσας έρχεται να καλύψει η πλούσια υστεροφημία, που άφησε ένας τρίτος ασκητής που πέρασε από εκεί. Πρόκειται για τον Πανάρετο Παλαμά από την πολύκλαδη οικογένεια των Παλαμάδων του Μεσολογγίου, μια μορφή επιβλητική, δυναμική και δραστήρια.
Ο Πανάρετος Παλαμάς είναι ο ουσιαστικός δημιουργός της Αγίας Ελεούσας. Χωρίς το πέρασμά του από εκεί, ίσως να μην είχαμε εμείς οι σημερινοί το ερημητήριο αυτό, που τόσο έχει επιβληθεί στην ψυχή και στη λατρεία των πιστών. Το πολύ-πολύ να είχαμε στη θέση του ένα απλό αγιώνυμο τοπωνύμιο, που να θύμιζε την ύπαρξη κάποτε μοναστηριού στο μέρος αυτό.
Η ζωή και η ιδιόρρυθμη δράση του Πανάρετου του έδωσαν μια ξεχωριστή θέση ανάμεσα στους Μεσολογγίτες Παλαμάδες. Κάλυψε τα ονόματα όλων των παλιότερων ή μεταγενέστερων εκεί ασκητών και οι γέροντες των γύρω χωριών τον θυμούνταν πολύ καλά και λίγο πολύ όλοι τους είχαν να διηγηθούν ανέκδοτα και περιστατικά της καλογερικής ζωής του.