Ήταν αδελφός του Θεοδώρου του Γραπτού και διακρινόταν για τη μάθηση των αγίων γραφών και της Ιερής θεολογίας,αλλά και για την ακριβή γνώση των αρχαίων Ελληνικών συγγραφών.Ο Θεοφάνης το 838,έθαψε με μεγάλη λύπη τον αδελφό του Θεόδωρο,όταν αυτός πέθανε στην εξορία.Κατόπιν ο Θεοφάνης εξορίστηκε στη Θεσσαλονίκη.Όταν πέθανε ο εικονομάχος βασιλιάς Θεόφιλος,ανέλαβε τη διαχείριση της βασιλικής αρχής.Ο δε Πατριάρχης Μεθόδιος,έκανε τον Θεφάνη Μητροπολίτη Νικαίας.Επιτέλεσε τα ποιμαντικά του καθήκοντα με μεγάλη ακρίβεια και πέθανε ήσυχος με τη συνείδηση του,ότι εκπλήρωσε άρτια τα καθήκοντά του προς τον Χριστό και την Εκκλησία και σαν απλός Ιερομόναχος και σαν επισκοπικός κυβερνήτης.Ο Θεοφάνης ο Γραπτός είναι από τους μεγαλύτερους Έλληνες θρησκευτικούς ποιητές και υμνογράφους του 8ου αιώνα, αφού συνέγραψε πολλούς κανόνες.Απολυτίκιο.Ήχος πλ.α’.Τον συνάναρχον Λόγον.
Μυηθείς των Αγγέλων Πάτερ το σύντονον,θεοφανείας αρρήτου εδείχθης σάλπιγξ χρυσή, περιούσιον λαόν τρέφων τοις λόνοις σου,των γαρ πανσόφων σου ωδών,η πανεύσημος μολπή, ευφραίνει την Εκκλησίαν,δι'ην λαμπρώς ηγωνίσω,θεομακάριστε Θεόφανες.
