Το νιώθετε; Σε 24 μέρες έχουμε Χριστούγεννα και σε 30 μπαίνει το νέο έτος!
Ο μήνας αυτός έχει διάφορες ονομασίες: Δεκέμβρης ή Δεκέμηρης, Γιορτινός (λόγω των πολλών εορτών), Αϊ-Νικολιάτης, Χριστουγεννιάτης, Χριστουγεννάς, Χιονιάς, Ασπρομηνάς. Είναι γεμάτος με γιορτές: της Αγίας Βαρβάρας στις 4, του Αγίου Σάββα στις 5, του Αγίου Νικολάου στις 6, του Αγίου Σπυρίδωνος στις 12,του Αγίου Ελευθερίου στις 15,της Αγίας Αναστασίας στις 22,της Γέννησης του Χριστού στις 25, του Εμμανουήλ στις 26, του Αγίου Στεφάνου στις 27.
Ο Δεκέμβριος είναι ο μήνας με τις λιγότερες ώρες φωτός στο βόρειο ημισφαίριο και τις περισσότερες ώρες φωτός στο νότιο ημισφαίριο. Ο Δεκέμβρης πάντα ξεκινά την ίδια μέρα της εβδομάδας με τον Σεπτέμβριο.
Κατά την αστρονομία, ο χειμώνας αρχίζει στις 22 Δεκεμβρίου όταν ο ήλιος περνάει το χειμερινό ηλιοστάσιο και τελειώνει στις 20 Μαρτίου όταν περνάει από το εαρινό ηλιοστάσιο. Ο ήλιος κλείνει τον κύκλο του και αρχίζει νέα στροφή γύρω από τη γη, όπως ο Δεκέμβριος ολοκληρώνει το ημερολογιακό έτος και δίνει τη σειρά του στον πρώτο μήνα της επόμενης νέας χρονιάς.
Επειδή τα τελευταία χρόνια πάμε προς το οριστικό χάσιμο όλων εκείνων που μας χαρακτήριζαν σαν λαό,σαν χώρα ,τα ήθη,τα έθιμα,τις παραδόσεις μας,ας θυμηθούμε κάποια λαογραφικά στοιχεία για το μήνα αυτό.
Ο Δεκέμβρης είναι ο δωδέκατος και τελευταίος μήνας του ηλιακού μας έτους,αλλά ο δέκατος μήνας όπως το λέει και το όνομά του.
Ο χρόνος για τους Ρωμαίους άρχιζε από τονΜάρτιο.Ετσι ο Δεκέμβριος ήταν ο δέκατος μήνας του χρόνου.Αυτό ακριβώς σημαίνει και το όνομά του που προέρχεται απο την λατινική λέξη decem που σημαίνε δέκα. Δωδέκατος μήνας έγινε στο γρηγοριανό ημερολόγιο.
Ο Δεκέμβριος αντιστοιχεί στο Αττικό ημερολόγιο με το μήνα Ποσειδώνα
(12 Δεκεμβρίου - 10 Ιανουαρίου).
Από τη ζωή των αγροτών,όπως αυτή εξελίσσεται μέσα στο Δεκέμβρη,τρείς είναι οι εμπειρίες του χρόνου που πρωταγωνιστούν !
Το κρύο,το τέλος της σποράς και η μικρή μέρα.
Το κρύο συνδέεται με τρείς κυρίως γιορτές στην αρχή του Δεκέμβρη.
Της Αγίας Βαρβάρας,του Αγίου Σάββα και του Αη Νικόλα.
Λέγανε παλιά:Βαρβάρα βαρβαρώνει και Σάββας σαβανώνει και Νικόλας παραχώνει !
Στις ορεινές περιοχές της Ηπείρου,της Δυτικής Μακεδονίας,της Ρούμελης το κρύο συνδέεται και με την γιορτή του Αγίου Ανδρέα.
Ο Αγιος Αντρέας έφτασε το κρύο αντρειεύει.
Ο Δεκέμβρης στην παράδοσή μας έχει και το όνομα Αντριας(η Ντριας)λόγω του κρύου.
Ο Δεκέμβρης μαζί με τον Γενάρη είναι οι πιο κρύοι μήνες του χρόνου.
Η δεύτερη εμπειρία όπως είπαμε,είναι το τέλος της σποράς.
Εκφράζεται και αυτή με παροιμίες.
Για την σπορά λένε:Δικέμβρις,δικιος σπόρος. η δεκέμβρη δίκαια σπέρνε και αυτό γιατί ο ζευγάς δεν πρέπει να ρίχνει το σπόρο μήτε πολύ αραιά,μήτε πολύ πυκνά,γιατί το χώμα είναι αρκετά ποτισμένο απο τηυ βροχή και έτσι δεν υπάρχει ο φόβος πλέον μη τυχόν κα δεν φυτρώσει ο σπόρος.
Ενα άλλο έθιμο που τηρούσαν οι παλιοί τον Δεκέμβρη,ήταν που ευχαριστούσαν τα ζώα τα οποία τους βοηθούσαν στην σπορά !
Μια ξεχωριστή γιορτή στις 18 του Δεκέμβρη,είναι του Αγίου Μοδέστου.
Στο Δρυμό στην γιορτή του αγίου έδιναν στα ζώα τριμμένους άρτους και αντίδωρο απο την εκκλησία,για να φάνε τα ζώα και να γίνουν γερά !
Βέβαια σήμερα τα ζώα έχουν αντικατασταθεί απο τα τρακτέρ.
Στη Λήμνο οι ζευγάδες κάνουν κόλλυβα που τα πηγαίνουν στην εκκλησία και τα διαβάζει ο παπάς και τα ρίχνουν έπειτα στην ταγή για τα ζώα.
Ο Δεκέμβρης είναι ο μήνας με τις μικρότερες μέρες.
Απο τα Χριστούγεννα όμως και μετά ,αρχίζουν να μεγαλώνουν.
Του Δεκέμβρη η μέρα καλημέρα , καλησπέρα έλεγαν οι παλιοί ,για να τονίσουν το ποσο μικρές μέρες και μεγάλες νύχτες έχουμε αυτό το μήνα.
Με τον ήλιο κα το φώς σχετίζεται η μεγαλύτερη γιορτή του Δεκέμβρη,τα Χριστούγεννα.
Η νύχτα των Χριστουγέννων είναι η μεγαλύτερη και ιερότερη της χρονιάς, επειδή είναι κοντά στις χειμερινές τροπές του ήλιου. Μετά τη γέννηση «αύξει το φως» και Ηλίου γενέθλιον».
Σε πολλά μέρη τα Χριστούγεννα έδωσαν το όνομά τους στον μήνα :Xριστουγεννάρης ,Χριστουγεννάς.
Στα ευαγγέλια δεν μνημονεύεται ο μήνας που γεννήθηκε ο Χριστός !
Μερικά ιστορικά στοιχεία για τον μήνα που διανύουμε.
Αρχαίες και νέες γιορτές το Δεκέμβριο.
Ο Δεκέμβριος από τους Ρωμαίους ήταν αφιερωμένος στον Κρόνο προς τιμήν του οποίου γιόρταζαν τα Σατουρνάλια που ξεκινούσαν από τις 17 του μηνός.
Πίστευαν ότι στις 25 του μηνός ο Ήλιος αναγεννιέται και αποκτάει καινούργιες δυνάμεις. Γι αυτό και τότε γιόρταζαν τα γενέθλια του αήττητου ήλιου.
Η εκκλησία μας, με βάση το γεγονός αυτό πού ήταν βαθιά ριζωμένο στη λαική συνείδηση καθιέρωσε μια χριστιανική γιορτή. Τέτοια γιορτή που ταίριαζε στην αντικατάσταση αυτή θεωρήθηκε πως είναι η γέννηση του Χριστού, γιατί ο Χριστός είναι ο ζωοδότης ήλιος, ο ήλιος της δικαιοσύνης και της αγάπης.
Το 354 μ.Χ. ορίζεται στη Ρώμη η 25η Δεκεμβρίου -η γενέθλιος ημέρα του Μίθρα, του «αήττητου Ηλίου»- ως ημέρα εορτής των Χριστουγέννων, επειδή ο Χριστός λατρεύεται ως "ο φέρων το φως" το αληθινό, υποκαθιστώντας τους ηλιακούς θεούς της ειδωλολατρίας.
Στην αρχαιότητα γιόρταζαν την ίδια μέρα τη γέννηση του Θείου Βρέφους Λικνίτη Διονύσου στους Δελφούς, του Θείου Βρέφους Αιώνα στην Αλεξάνδρεια, του Θείου Βρέφους Πλούτου στην Ελευσίνα (που συμβόλιζε τον πλούτο της σοδειάς), με πάνδημες γιορτές, διασκεδάσεις και ξεφαντώματα.
Ο Δεκέμβρης είναι ο κατ΄εξοχήν μήνας των εορτών.Μερικές απο τις γνωστότερες :
Της Αγίας Βαρβάρας (4 Δεκεμβρίου). Σε πολλές πόλεις της Μικράς Ασίας «φτιάχνουν μια μεγάλη μελόπιτα, που την τοποθετούν στο τρίστρατο της γειτονιάς. Εκεί πηγαίνει ο ιερέας να την ευλογήσει. Η νοικοκυρά κόβει την πίτα και τη μοιράζει στους περαστικούς». Η έκθεση στο τρίστρατο και η προσφορά στον κόσμο θυμίζει τα δείπνα της Εκάτης, που τη λάτρευαν ιδιαίτερα στη Μικρά Ασία ως «τριοδίτιν» και «ενοδία» θεά.
Του Αγίου Νικολάου (6 Δεκεμβρίου). Είναι ο προστάτης των ναυτιλλομένων. Σύμφωνα με τις παραδόσεις, «τα ρούχα του είναι πάντοτε βρεγμένα από την άλμη και τα γένια του στάζουν θάλασσα». Είναι ο κύριος των ανέμων και της τρικυμίας.
Του Αγίου Σπυρίδωνα (12 Δεκεμβρίου). Τιμάται κατεξοχήν στην Κέρκυρα.
Ονομασία του μήνα Δεκέμβρη
Ο λαός μας τον λέει και:
Χριστιαννάρης
Χριστουγεννιάτης
Αντριάς
Βρωμαλίτης
Δεκέμπρης
Καλικαντζαρόμηνας
Χαμένος
Παροιμίες για το μήνα Δεκέμβριο
Δεκέμβριος, Χριστού γέννηση και καλός μας Χρόνος.
Αγια Βαρβάρα μίλησε κι ο Σάββας απεκρίθη :
- Μαζέψτε ξύλα κι άχυρα και σύρτε και στο μύλο,
γιατί Αι - Νικόλας έρχεται στα χιόνια φορτωμένος.
Αν λείπω τ' Άγια των Αγιών,
τ' Άη Νικολοβάρβαρα είμαι εδώ.
Αν πρώιμα η αμυγδαλιά
ανθίσει τον Δεκέμβρη,
βαρύς χειμώνας κι όψιμος
θε να 'ρθει να μας εύρει.
Απ' τα Νικολοβάρβαρα
αρχίζει κι ο χειμώνας.
Δεκέμβρης μας επλάκωσε,
το κρύο μας φαρμάκωσε.
Μέχρι τ' Άη Νικόλα
οι τοίχοι βράζουνε.
Ο Άη Νικόλας
ασπρίζει τα γένεια του.
Ο Δεκέμβρης κι ο Γενάρης
του διαβόλου το ζευγάρι.
Όποιον καιρό κάνει τσ' Αγιάς Βαρβάρας
θα τον κάνει όλο τον Δεκέμβρη.
Πρώιμος χειμώνας
ακολουθείται από πρώιμη άνοιξη.
Τ' Άη Νικολοβάρβαρα
κάνει νερά και χιόνια.
Τ' Άη Σάββα
τρώνε φάβα.
Χριστούγεννα Χριστόχιονα
Aυτά και άλλα πολλά έχει η λαογραφία μας για τον μήνα Δεκέμβρη ήθη,έθιμα,τραγούδια,κάλαντα...
31 Δεκεμβρίου, όταν τα ρολόγια δείξουν δώδεκα τα μεσάνυχτα, όλος ο κόσμος αποχαιρετά το χρόνο που πέρασε, με τραγούδια, αγκαλιές, φιλιά και λαχτάρα για τα δώρα που φέρνει ο άγιος Βασίλης, και περιμένει την ανατολή της πρώτης μέρας του νέου χρόνου, της Πρωτοχρονιάς.
