Το όνομα «Χριστούγεννα» δηλώνει το σκοπό της γιορτής, δηλαδή τη γέννηση του Χριστού.
Τα Χριστούγεννα γιορτάζονται στις 25 Δεκεμβρίου. Κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες γιορτάζονταν την ίδια μέρα με τα Θεοφάνια. Τον 4ο αιώνα μ.Χ. η 25η Δεκεμβρίου ορίστηκε ως η ημέρα γέννησης του Χριστού, γιατί συνέπιπτε με το τέλος των 9 μηνών από τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου (25 Μαρτίου).
Πριν από τα Χριστούγεννα προηγείται νηστεία 40 ημερών. Πιστεύεται ότι μ’ αυτόν τον τρόπο οι άνθρωποι θα είναι έτοιμοι να δεχθούν τη γέννηση του Χριστού με καθαρή ψυχή και σώμα.
ΔΕΝΤΡΟ
Δεν μπορούν να εννοηθούν τα Χριστούγεννα χωρίς Χριστουγεννιάτικο δέντρο. Ο στολισμός του Χριστουγεννιάτικου δέντρου δεν είναι ελληνικό έθιμο. Ήρθε στην Ελλάδα από τους Βαυαρούς βασιλείς. Είναι συνήθως έλατο. Το στολίζουμε με στολίδια όπως μπάλες, αγγελάκια, αστέρια, ασημένιες ή χρυσές κλωστές και πολύχρωμα φωτάκια.
Στο παρελθόν, αντί για δέντρο, οι άνθρωποι, κυρίως οι νησιώτες, στόλιζαν ένα ομοίωμα πλοίου.
Αυτό το έθιμο επιβιώνει ακόμα σε πολλά νησιά. Ωστόσο, δεν στολίζουμε μόνο τα σπίτια, αλλά και τους δρόμους,τις πλατείες, τις βιτρίνες των καταστημάτων και τα σχολεία ούτως ώστε το πνεύμα των Χριστουγέννων να απλωθεί παντού.
Η ημέρα των Χριστουγέννων (25 Δεκεμβρίου) και η επόμενη (26 Δεκεμβρίου) είναι αργίες. Τα σχολεία παραμένουν κλειστά από τις 23 Δεκεμβρίου έως τις 7 Ιανουαρίου. Είναι έθιμο για τους Έλληνες να παρακολουθούν τη λειτουργία της εκκλησίας το πρωί της ημέρας των Χριστουγέννων και να περνούν την υπόλοιπη μέρα στο σπίτι με την οικογένεια και τους φίλους τους.
Το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι είναι γεμάτο όλων των ειδών τα φαγητά. Υπάρχει πάντα κρέας (κυρίως χοιρινό) και το παραδοσιακό χριστόψωμο. Το χριστόψωμο είναι ένα στρογγυλό καρβέλι μ’ ένα σταυρό στο κέντρο.
Την ημέρα των Χριστουγέννων οι άνθρωποι χαιρετούν ο ένας τον άλλον λέγοντας «Χρόνια Πολλά».
Οι χριστουγεννιάτικες κάρτες είναι πολύ δημοφιλείς. Οι άνθρωποι τις στέλνουν στους φίλους ή στους συγγενείς που δεν μπορούν να είναι μαζί τους αυτές τις μέρες
Το έθιμο των καλάντων χρονολογείται στα αρχαία χρόνια. Το πρωί της παραμονής των Χριστουγέννων (24/ 12) τα παιδιά (κυρίως) κρατώντας μικρά μεταλλικά τρίγωνα ή άλλα μουσικά όργανα χτυπούν τις πόρτες των σπιτιών και τραγουδούν τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα. Ως αμοιβή παίρνουν γλυκίσματα ή χρήματα.
Δώρα ανταλλάσσονται καθ’ όλη τη διάρκεια των Χριστουγέννων, αλλά κυρίως την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Τα δώρα φέρνει στα παιδιά ο Άγιος Βασίλης.
Οι καλικάντζαροι είναι μικροσκοπικά, κατάμαυρα πλάσματα που ζουν κάτω από τη γη. Δεν είναι κακοί, αλλά πολύ σκανδαλιάρηδες. Έχουν τσεκούρια και όλο το χρόνο προσπαθούν να κόψουν το δέντρο που στηρίζει τη γη. Κατά το δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων (24/12 έως 5/1) αποφασίζουν να ξεκουραστούν λιγάκι, να φύγουν από τα έγκατα και να ανέβουν πάνω στη γη. Εκεί μπορούν να διασκεδάσουν κάνοντας φάρσες στους ανθρώπους.
Οι άνθρωποι προσπαθούν να τους αποφύγουν καίγοντας λιβάνι, του οποίου τη μυρωδιά οι καλικάντζαροι δεν αντέχουν. Επίσης, φράζουν την καμινάδα του τζακιού τους ή αφήνουν το τζάκι αναμμένο μέρα νύχτα. Έτσι οι καλικάντζαροι δε μπορούν να μπουν στο σπίτι.
Ωστόσο, στις 6 Ιανουαρίου, στα Θεοφάνια, ο αγιασμός των υδάτων τους στέλνει πίσω στα έγκατα της γης. Εκεί πρέπει να αρχίσουν να κόβουν το δέντρο που στηρίζει τη γη από την αρχή καθώς αυτό έχει επανέλθει στην αρχική του μορφή.
