Ο Άγιος Καρτέριος ήταν ιερέας και διδάσκαλος των Χριστιανών κατά την εποχή του αυτοκράτορα Διοκλητιανού (284-305 μ.Χ.) και όταν ηγεμόνας Καισαρείας της Καππαδοκίας ήταν ο Ουρβανός.Ο Καρτέριος ανήγειρε έναν οίκο προσευχής. Εκεί μάζευε τα πλήθη των Χριστιανών και τα δίδασκε να λατρεύουν μόνο τον Χριστό, που είναι ο μόνος αληθινός Θεός. Για τη διδασκαλία του αυτή οι ειδωλολάτρες τον κατήγγειλαν στον ηγεμόνα. Ο Άγιος για να αποφύγει την σύλληψη, θεώρησε καλό να κρυφτεί. Τότε εμφανίστηκε σε αυτόν ο Κύριος και του είπε: «Πήγαινε, Καρτέριε, και εμφανίσου σε εκείνους που σε ζητούν. Εγώ θα είμαι μαζί σου. Πρέπει εσύ να πάθεις πολλά για το όνομά μου, πολλοί εξ ‘αιτίας σου θα πιστέψουν σε εμένα και θα σωθούν». Ο Άγιος, ύστερα από αυτό το Θείο όραμα, ένιωσε απερίγραπτη χαρά και, αφού ανέπεμψε ευχαριστία στο Θεό, πήγε και παρουσιάσθηκε στους διώκτες του.
Αμέσως τότε τον έκλεισαν στη φυλακή. Έπειτα τον οδήγησαν μπροστά στον ηγεμόνα, ο οποίος του έδωσε εντολή να θυσιάσει στο είδωλο του ψεύτικου θεού Σαράπη. Ο Άγιος όμως, με την προσευχή του, συνέτριψε το άγαλμα αυτό. Τότε δόθηκε εντολή σε δέκα έξι στρατιώτες να τον χτυπήσουν αλύπητα με ραβδιά. Καταπάνω του έπεσαν και τέσσερις άλλοι δήμιοι και τον βασάνισαν. Στην συνέχεια τον κρέμασαν σ’ ένα δένδρο και με ξυράφι του αφαίρεσαν τα νύχια των χεριών και των ποδιών του. Έπειτα του καταξέσχισαν με σιδερένια νύχια όλο του το σώμα. Αλλά ο Άγιος, με την εμφάνιση Αγγέλου, που είχε αποσταλεί από τον Κύριο, ξεπέρασε τα βάσανα και οι πληγές του σώματός του θεραπεύθηκαν.
Τα φρικτά βασανιστήρια συνεχίσθηκαν. Του τρύπησαν με σίδερο μυτερό τους αστραγάλους και με πυρακτωμένο υνί αλετριού του κτύπησαν το στήθος, μετά τον έβαλαν να καθίσει σε πυρακτωμένο σιδερένιο τηγάνι και έπειτα τον έριξαν σε σκληρά δεσμά.
Τη νύχτα, εμφανίστηκε ο Κύριος, ο οποίος τον θεράπευσε, τον απάλλαξε από τα δεσμά και τον έβαλε να σταθεί έξω από την θύρα της φυλακής. Τότε πολλοί που τον είδαν υγιή πήγαν κοντά του, βαπτίζονταν και θεραπεύονταν από ασθένειες που τους βασάνιζαν.
Ύστερα από αυτά, υπέβαλαν τον Άγιο και σε άλλα, ακόμη πιο σκληρά βασανιστήρια. Τον έδεσαν χειροπόδαρα σε ογκόλιθους, τον κτυπούσαν με ραβδιά στην κοιλιά και τον κατέκαψαν ρίχνοντας επιπλέον θειάφι και πίσσα στις πληγές του. Και τα μαρτύρια συνεχίζονταν. Ο Άγιος δοξολογώντας το Όνομα του Αγίου Τριαδικού Θεού, έμεινε αλώβητος.
Κάποιος όμως από τους παρευρισκομένους εκεί Ιουδαίους, εξοργίσθηκε πάρα πολύ, γιατί ο Άγιος μετά από κάθε βασανιστήριο διασωζόταν. Σήκωσε, λοιπόν, το δόρυ του, κτύπησε με μανία τον Άγιο στην πλευρά και του επέφερε τον θάνατο. Από την πληγή που άνοιξε το κτύπημα του δόρατος στον Άγιο, έτρεξε πρώτα νερό και μάλιστα τόσο πολύ, που έσβησε και την ίδια τη φωτιά της καμίνου, στην οποία τον είχαν ρίξει. Ύστερα όμως έτρεξε αίμα και ο Άγιος Καρτέριος, που τόσο καρτερικά υπέμεινε τα βάσανα για την αγάπη του Χριστού, παράδωσε την ψυχή του στα χέρια του Θεού.
