Από τα μεγαλύτερα πνεύματα του χριστιανισμού και από τους λαμπρότερους αθλητές της ορθόδοξης πίστης. Γεννήθηκε το 329 στην Άριανζό, κωμόπολη της Καππαδοκίας, από τον Γρηγόριο, επίσκοπο Ναζιανζού ( 1 Ιανουαρίου) και την Νόννα ( 5 Αυγούστου), Στή Ναζιανζό, διδάσκεται τη στοιχειώδη εκπαίδευση, ενώ τη μέση στην Καισαρεία, όπου γνωρίζεται με το συμμαθητή του Μ. Βασίλειο. Έπειτα, πηγαίνει κοντά σε περίφημους διδασκάλους της ρητορικής και, τέλος, στα πανεπιστήμια της Αθήνας, όπου βρίσκει, συμφοιτητή τώρα, το Μ. Βασίλειο. "Οταν επιστρέφει στην πατρίδα του, ό πατέρας του, επίσκοπος Ναζιανζού, τον χειροτονεί πρεσβύτερο. Άλλ' αυτός προτίμα την ησυχία του άναχωρητηρίου στον Πόντο, κοντά στο φίλο του Βασίλειο, για περισσότερη άσκηση στην πνευματική ζωή. 
Μετά, όμως, από θερμές παρακλήσεις των δικών του, επιστρέφει στην πατρίδα του και μπαίνει στην ενεργό δράση της Εκκλησίας. Όμως, το δρεπάνι του θανάτου έρχεται να πληγώσει την ψυχή του, με αλλεπάλληλους θανάτους συγγενικών του προσώπων. Πρώτα του αδελφού του Καισαρείου, έπειτα της αδελφής του Γοργονίας, μετά του πατέρα του και, τέλος, της μητέρας του Νόννας. Μετά άπ' αυτές τις θλίψεις, ή θεία Πρόνοια τον φέρνει στην Κων/πολη (378), όπου υπερασπίζεται με καταπληκτικό τρόπο την Όρθοδοξία και χτυπά καιρια τους Άρειανούς, πού είχαν πλημμυρίσει την Κων/πολη.
Μετά το σκληρό αυτό αγώνα, ό Μ. Θεοδόσιος τον αναδεικνύει Πατριάρχη Κων/πόλεως (381). Στή Β' Οίκουμ. Σύνοδο, μια μερίδα επισκόπων τον αντιπολιτεύεται για ευτελή λόγο. Τότε ό Γρηγόριος, αηδιασμένος, δηλώνει την παραίτηση του, αναχωρεί στη γενέτειρα του Άριανζό και τελειώνει με ειρήνη τη ζωή του, το 390. Άφησε μεγάλο συγγραφικό έργο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα φιλοσοφημένα ποιήματα του.Απολυτίκιον. Ήχος α'.
Ό ποιμενικός αυλός της θεολονίας σου, τάς των ρητόρων ένίκησε σάλπιγγας ώς γαρ τα βάθη του Πνεύματος έκζητήσαντι, και το κάλλη του φθέγματος προσετέθη σοι. Αλλά πρέσβευε Χριστώ τώ Θεώ, Πάτερ Γρηγόριε, σωθήναι τάς ψυχάς ημών.
