Ο Όσιος Βασίλειος ο Ομολογητής καταγόταν από την Αθήνα. Ήταν αρχικά Επίσκοπος Κρήτης και μετετέθη στον αρχιεπισκοπικό θρόνο της Θεσσαλονίκης. Όπως μαρτυρείται από τον Νικήτα Παφλαγόνα ο «Βασίλειος ούτος ο πρότερον μεν Κρήτης επίσκοπος γενόμενος, διά την των Αγαρηνών έξοδον εις Θεσσαλονίκην μετατεθείς». Η χειροτονία του Οσίου Βασιλείου πρέπει να συνέβη κατά την πρώτη πατριαρχία του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Ιγνατίου (846-858 μ.Χ.) και η μετάθεσή του στο θρόνο της Θεσσαλονίκης πολύ σύντομα. Το πιθανότερο είναι να μην πρόλαβε να εγκατασταθεί καθόλου στην Κρήτη και να μετατέθηκε σχεδόν αμέσως στην Θεσσαλονίκη.Προς τον Όσιος Βασίλειο Α', Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης απευθύνεται η βούλα της 25ης Σεπτεμβρίου 860 μ.Χ. του Πάπα Νικολάου Α' (858-867 μ.Χ.), με την οποία επικυρώνεται ο διορισμός του ως βικαρίου της Ρώμης στο ανατολικό Ιλλυρικό.
Το έτος 862 μ.Χ. ο Όσιος Βασίλειος αναντιώθηκε κατά του δυσεβούς αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ' (842-867 μ.Χ.). Οι κακοποιήσεις και οι διώξεις που επακολούθησαν, του χάρισαν το στέφανο του Ομολογητού της πίστεως.
