Η ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΑΓΙΑΣΩΤΙΣΣΑ (ΜΥΤΙΛΗΝΗ)
Στις πλαγιές του όρους Ολύμπου, στην όμορφη και γραφική πόλη της Αγιάσου, βρίσκεται η Παναγία η Αγιασώτισσα.
Η ιστορία του προσκυνήματος, αρχίζει τους Βυζαντινούς χρόνους, όταν ο Ιερομόναχος Αγάθωνας ο Εφέσιος, τα χρόνια της εικονομαχίας, έφερε την ιστορική εικόνα της Παναγίας, μαζί με άλλα κειμήλια, όπως ήταν ένας μικρός αργυρός σταυρός με τίμιο ξύλο, ένα χειρόγραφο Ευαγγέλιο του Ε' αιώνα και λείψανα του Αγίου Διονυσίου, προφανώς για να έλθει σε επαφή με την εξόριστη Βασίλισσα και μετά την καταστολή του εικονομαχικού κινήματος να μπορέσει να επιστρέψει στην Κωνσταντινούπολη.
Ό Αγαθών δεν παρέμεινε στην πόλη της Μυτιλήνης, ούτε σε άλλο παραθαλάσσιο χωριό, αλλά από τον φόβο των πειρατών, πού πολύ συχνά ενοχλούσαν τότε τα νησιά μας, προσχώρησε στο εσωτερικό του νησιού και έφθασε κάπου εδώ ανάμεσα στα βουνά και στα λαγκάδια της Αγιάσου. Διάλεξε μια δασωμένη έρημη τότε τοποθεσία όπου σήμερα βρίσκεται το παρεκκλήσιο της Ζωοδόχου Πηγής, το γνωστό σαν άγιασμα, πίσω από το κτίριο του Αναγνωστηρίου της Αγιάσου. Ό τόπος αυτός λεγόταν "Καρυές", όνομα πού πήρε από τη μεγάλη καρυδιά, πού βρισκότανε εκεί.
Σ' αυτό το δασωμένο τόπο ασκήτεψε ο Αγαθών και μέσα σε μια κρύπτη πού έφτιαξε εκεί, έκρυψε την ιερή εικόνα με μεγάλη προσοχή και ευλάβεια, όπως και τα αλλά Ιερά κειμήλια, πού έφερε με τόσους κόπους και κινδύνους.
Αρκετοί κάτοικοι των γύρω χωριών συνεπαρμένοι από την αγιότητα του Αγάθωνα, ήθελαν όχι μόνο να ακούσουν τα σοφά λόγια του, να εξομολογηθούν σ' αυτόν, αλλά και να τον παρακαλέσουν να δεχθεί εμπιστευτικά να τους αφήσει να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας και τα άλλα ιερά κειμήλια.
Δεν άργησαν πολλοί άπ' αυτούς τους ευσεβείς ανθρώπους, να έλθουν για πάντα κοντά στον Αγάθωνα και να ασκητέψουν μαζί του, χτίζοντας εκεί ένα μοναστηράκι.
Πότε ακριβώς ήρθε ο Αγαθών στη Λέσβο δεν είναι ίσως γνωστό, Ίσως το 803, είναι όμως γνωστό, ότι ο Κύριος τον κάλεσε κοντά του την ήμερα της Υπαπαντής (2 Φεβρουαρίου) του έτους 830 μ.Χ. Σύμφωνα με την επιθυμία του, οι μοναχοί τον έθαψαν λίγο πιο πέρα από το Μοναστήρι τους, στον τόπο ακριβώς πού σήμερα βρίσκεται ο ναός της Παναγίας.
Η βυζαντινή εικόνα, έργο του Ευαγγελιστή Λουκά, φέρει την επιγραφή " Μήτηρ Θεού Αγία Σιών" και έχει διαστάσεις 0,56 Χ 0,62. Παριστάνει την Θεοτόκο σε προτομή να βαστάζει στους κόλπους της τον Ιησού Χριστό. Η εικόνα, έδωσε το όνομα της και στην πόλη της Αγιάσου (Αγία Σιών).
