Στην άκρη της πόλεως της Γαστούνης στέκεται για πάνω από χίλια χρόνια ένα Βυζαντινό αριστούργημα ο Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου, η Καθολική της Γαστούνης με το ομώνυμο Μοναστήρι. Η ονομασία αυτή μαρτυρεί το χρόνο που κτίστηκε (920 μ.Χ.), επειδή έτσι συνηθιζόταν να ονομάζονται τότε οι Ελληνικές Εκκλησίες. Η βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας της Καθολικής στη Γαστούνη Ηλείας ανήκει στον τύπο του δικιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού και χρονολογείται στον 12ο αιώνα. Έχει ημιεξαγωνική αψίδα. Οι τοίχοι, κτισμένοι με πλινθοπερίκλειστο σύστημα και χρήση διπλών πλίνθων στους αρμούς, ζωογονούνται με λιτό κεραμοπλαστικό διάκοσμο, κυρίως οδοντωτές ταινίες, και με την ένθεση εφυαλωμένων σκυφίων. Μοναδική φραγκική επίδραση (του 14ου αιώνα.) το οξυκόρυφο τόξο, της σφραγισμένης σήμερα, βόρειας θύρας. Η μεταγενέστερη προσθήκη εξωνάρθηκα και τα νεώτερα μεγάλα θυραία ανοίγματα συνιστούν τις μόνες μείζονες επεμβάσεις στην αρχική του μορφή.
Στο εσωτερικό διατηρούνται δύο στρώματα τοιχογραφιών. Το δεύτερο, σύμφωνα με επιγραφή χρονολογείται το 1702 και έγινε με δαπάνες του επισκόπου Ωλένης Ιωαννικίου. Μία δεύτερη επιγραφή της ίδιας εποχής, που αναφέρει τους κτήτορες του ναού και ως έτος ανεγέρσεως το 1279, αντιγράφει, πιθανόν, την παλαιότερη κτητορική επιγραφή.Εκείνο που περισσότερο θαυμάζει κανείς είναι η βυζαντινή εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου. Στον ωραιότατο θρόνο της στέκει για αιώνες παρηγοριά και ελπίδα των πιστών.
