Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, γεννήθηκε στο Μονοδένδρι της Αιτωλοακαρνανίας,από γονείς ευσεβείς,πού του έμαθαν τα πάντα γύρω από τον Χριστιανισμό.Σε ηλικία 20 χρονών πήγε στο Άγιο Όρος,για να σπουδάσει στο σχολείο της Μονής Βατοπεδίου.Στην συνέχεια πήγε στη Μονή του Φιλοθέου, όπου εκάρη μοναχός και χειροτονήθηκε και ιερέας.Ο Κοσμάς όμως,δεν μπορούσε να ησυχάσει.Ήθελε να διδάξει όλους τούς σκλαβωμένους Έλληνες για τον Χριστό.Θεωρούσε όμως τον εαυτό του αδύνατο για να το κάνει.Με Θεία όμως φώτιση πήγε στην Κωνσταντινούπολη και συνάντησε τον αδελφό του,Χρύσανθο,ο οποίος ήταν δάσκαλος.Αυτός τον βοήθησε στην ρητορική,ώστε να μπορεί να διδάξει.Στην συνέχεια,αφού πήρε την άδεια του πατριάρχη,γύρισε στην Ελλάδα και κυριολεκτικά την όργωσε από άκρη σε άκρη.Απ'όπου πέρναγε πλήθος πιστών «ραγιάδων»,τον άκουγε με πολλή προσοχή. Είναι χαρακτηριστικό αυτό πού είπε κάποτε στην ομιλία του σ'ένα χωριό:« Ήρθα στο χωριό σας να σας κηρύξω τον λόγο του Θεού.Δίκαιο λοιπόν είναι να με πληρώσετε για τον κόπο μου.
Όχι όμως με χρήματα,γιατί τι να τα κάνω;Η πληρωμή μου είναι να βάλετε τα λόγια του Θεού στην καρδιά σας για να κερδίσετε την αιώνια ζωή».Απ'όπου πέρασε εκτός από τις διδασκαλίες πού έκανε,έκτιζε σχολεία,βοηθούσε τούς απόρους και γενικώς έκανε πολλά καλά.Τελικά επειδή έκανε κακό στους Τούρκους,συνελήφθη και απαγχονίστηκε το 1779.Απολυτίκιο. Ήχος γ’.Θείας πίστεως.
Θείας πίστεως,διδασκαλία,κατεκόσμησας,την Εκκλησία, ζηλωτής των Αποστόλων γενόμενος και κατασπείρας τα θεία διδάγματα, μαρτυρικώς τον αγώνα ετέλεσας.Κοσμά ένδοξε, Χριστόν τον Θεόν ικέτευε,δωρήσασθαι ημιν το μέγα έλεος.
