Πέμπτη 21 Ιουλίου 2011

Άγιοι ασκητές και γεροντάδες στην Κρήτη

Ψηλορείτης, στο χωριό Ζαρός, 17ος αιώνας. Στο μοναστήρι του αγίου Νικολάου, ψηλότερα απ’ το χωριό, οι μοναχές διαπιστώνουν πως κάποιο ζώο τρυπώνει τη νύχτα στο περιβόλι τους και βοσκάει στα λαχανικά. Κάποιο αγρίμι του Ψηλορείτη σίγουρα θά ’ναι. Βρίσκουν λοιπόν έναν κυνηγό και του ζητάνε να παραφυλάξει και να το σκοτώσει με το τόξο του.
Τη νύχτα, ο κυνηγός τοξεύει την ογκώδη φιγούρα που βλέπει να ξετρυπώνει μέσα απ’ τις σκιές και να κατεβαίνει απ’ την πλαγιά πάνω απ’ το μοναστήρι. Μα, τι παράξενο, δεν είναι κανένα ζώο, αλλά ένας γέροντας ασκητής!
Τον μεταφέρουν με φρίκη σ’ ένα κελί κι εκείνος μειλίχιος τους λέει: «Μη λυπάστε, δεν έχετε αμαρτία. Έτσι ήθελε ο Θεός να μάθετε για μένα. Μόνο, παρακαλώ, ο άνθρωπος που με πλήγωσε να με μεταφέρει στον τόπο μου, να κοιμηθώ εκεί». Κι όταν τον ρωτάνε: «Γιατί, γέροντα, τόσα χρόνια δεν ήρθες ποτέ να σε γνωρίσουμε;», απαντάει: «Δεν ήρθα, γιατί δεν πέρασε ούτε μια μέρα που να μην πέσετε σε αμαρτωλούς λογισμούς»…
Το όνομα του γέροντα ήταν Ευθύμιος. Ο κυνηγός τον σηκώνει στην πλάτη του και τον μεταφέρει χιλιόμετρα μακριά, στον ποταμό Κουρταλιώτη, νότια του σημερινού νομού Ρεθύμνης. Εκεί ήταν η πατρίδα του, στο χωριό Ασώματος. Στο άγριο και πανέμορφο Κουρταλιώτικο Φαράγγι, ο κυνηγός δίψασε – και ο άγιος χτύπησε με το χέρι του την πλαγιά, στο δρόμο που περνούσε πολλά μέτρα πάνω απ’ το ποτάμι, και ξεπήδησαν πηγές για να ξεδιψάσει ο ακούσιος φονιάς του.
Κοντά σ’ αυτές τις πηγές είναι σήμερα το εκκλησάκι του, χτισμένο από κάποιον Τούρκο, που έχασε το φως του και τον θεράπευσε ο άγιος. Μόνο που σ’ αυτά τα μέρη τον λένε Νικόλαο (ίσως ήταν το κοσμικό του όνομα) και πανηγυρίζουν τη μνήμη του με λαμπρότητα την 1η του Σεπτέμβρη. Είναι ο «όσιος Νικόλαος ο Κουρταλιώτης».
Εικόνα του αγίου, από εδώ
Ο άγνωστος ασκητής του Ζαρού δεν ήταν κάτι ασυνήθιστο στη Μεγαλόνησο. Από τα βυζαντινά χρόνια, τουλάχιστον από την εποχή του Νικηφόρου Φωκά και την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Άραβες (961 μ.Χ.), ο ορθόδοξος ασκητισμός στην Κρήτη αναπτύχθηκε τόσο, ώστε να χαρακτηρίζεται «αγία νήσος», διάσπαρτη καθώς ήταν από ασκητήρια στα δάση, τα βουνά και τις ακτογραμμές της, ιδίως στο νότιο τμήμα της, το πλησιέστερο στην αγιασμένη Αφρική.
Από τους πατέρες του κρητικού μοναχισμού ήταν αναμφίβολα ο άγιος Ιωάννης ο Ξένος, ο «άη κυρ Γιάννης» των ντόπιων, από το Σίβα Ηρακλείου, που ταξίδεψε σ’ όλη την Κρήτη μιλώντας για το Χριστό στους εξισλαμισμένους πληθυσμούς, μετά την αραβική κατάκτηση, και ίδρυσε αρκετά ονομαστά μοναστήρια, όπως η μονή της  Παναγίας Αντιφωνήτριας («των Μυριοκεφάλων»), το μεγαλύτερο προσκύνημα του νομού Ρεθύμνης.
Το 16ο αιώνα κατεβαίνουν στην Κρήτη και εγκαθίστανται στα βάθη μιας χαράδρας κοντά στην πόλη των Χανίων 99 γενναίοι ασκητές, με πνευματικό πατέρα τον άγιο Ιωάννη τον Ερημίτη. Παρέμειναν 99, ώστε μαζί με το Χριστό να συμπληρώνονται 100. Η  πέτρινη πολιτεία που έχτισαν και λάξεψαν στο βάθος της χαράδρας σώζεται μέχρι σήμερα υπάρχει στα όρια της ιστορικής μονής Γουβερνέτου, σιωπηλός μάρτυρας της γενναιότητας και της αγιότητας των αγωνιστών της προσευχής.
Η είσοδος της "πέτρινης πολιτείας" (μοναστηριού) στα βάθη του φαραγγιού, που οικοδόμησαν και ασκήτεψαν οι 99 άγιοι Πατέρες (φωτο από  εδώ)

Οι αόρατοι ασκητές του Αγιοφάραγγου

Κατοικίες αγίων σε σπήλαια, τοπωνύμια που φανερώνουν την παρουσία παλιών ασκητών και εξωκλήσια σε όρη και φαράγγια, με απομεινάρια μοναστικών κελιών, μαρτυρούν την εξάπλωση του ορθόδοξου ασκητισμού σε όλη την Κρήτη. Υπάρχουν όμως και «ιεροί τόποι» της Μεγαλονήσου με ιδιαίτερες παραδόσεις για την παρουσία αγιασμένων αγωνιστών. Ένα τέτοιο μέρος είναι το Αγιοφάραγγο, νότια του νομού Ηρακλείου (Αστερούσια Όρη), που οι παλιοί ναυτικοί έλεγαν πως, περνώντας με τα πλοία τους κοντά στην έξοδό του στο Λυβικό, το έβλεπαν να λάμπει από το θείο Φως που περιέβαλλε τους ασκητές. Εκεί υπάρχουν πολλά παλαιά ερημητήρια σε σπηλιές. Λένε πως ζουν και σήμερα ακόμη αόρατοι ασκητές, που έχουν το χάρισμα να παραμένουν αθέατοι, αν θέλουν, ακόμη κι αν κάποιος περάσει δίπλα τους [σημείωση του blog μας: πρέπει να θεωρήσουμε σίγουρο πως ζουν και σήμερα άγνωστοι άγιοι ασκητές στη νότια Κρήτη, γιατί υπάρχουν συγκεκριμένες μαρτυρίες ανθρώπων που είδαν κάποιους απ' αυτούς - αλλά και σε πολλά χωριά και γειτονιές (όπως και σ' όλη την Ορθοδοξία) ζουν άγνωστοι, αγνοημένοι, κυριολεκτικά κρυμμένοι, άγιοι της διπλανής πόρτας· κάποιος απ' αυτούς ίσως αγωνίζεται δίπλα σου].
Σύμφωνα με παράδοση, που μας είχε αφηγηθεί η μακαριστή και αγιασμένη γερόντισσα Συγκλητική, μεγαλόσχημη μοναχή στο Ρέθυμνο (ηγουμένη στο μικροσκοπικό μοναστήρι της Αγίας Τριάδας, στο λόφο του Τιμίου Σταυρού, εντός της πόλης του Ρεθύμνου), οι ασκητές αυτοί είναι υπεραιωνόβιοι, αφού παίρνουν παράταση από το Θεό να ζήσουν όσα χρόνια θέλουν. Η ίδια γερόντισσα μας είπε ότι με μια αόρατη ασκήτρια από το Αγιοφάραγγο είχε επικοινωνία ο άγιος γέροντας Κύριλλος Παναγιωτάκης από τα Ακούμια Ρεθύμνης (κοιμήθηκε 1986), εφημέριος της ίδιας μονής.
Η έξοδος του Αγιοφάραγγου στο Λυβικό, απ' όπου πολλά πλοία έβλεπαν το φαράγγι να λάμπει από το φως των ασκητών.
Θρύλους γι’ αυτούς αναφέρει ο Νίκος Ψιλάκης στο βιβλίο του Μοναστήρια και ερημητήρια της Κρήτης, Ηράκλειο 1994, τόμ. Α΄ (από εκεί η φωτο), σελ. 236. Παραθέτουμε τρεις:
Στο Γουμενόσπηλιο έρχονταν μια φορά το χρόνο οι ασκητές, από τον Πρέβελη ώς τον Κουδουμά [μοναστήρια, το ένα νότια Ρεθύμνου, το άλλο νότια Ηρακλείου]. Είχε 300 πέτρες γύρω γύρω και καθένας καθόταν στη δική του. Μετρούσανε κεφαλές και, αν έλειπε κανείς, ελέγανε: «Ο Θεός να τόνε συχωρέσει». Μόνο τότε, κάθε Λαμπρή, εθωρούσε ο ένας τον άλλο.
Σ’ ένα σπήλιο στο Μάρτσαλο εζούσε ένας ασκητής. Πηγαίνανε και του ζητούσαν ευλογία οι ανθρώποι, αλλά αυτός δεν εμφανιζότανε ποτέ. Έβγαζε μόνο το δαχτυλάκι του από μια τρύπα και σταύρωνε. Άνθρωπος δεν είδε ποτέ το πρόσωπό του.
Στον Άγιο Αντώνιο στο Αγιοφάραγγο μαζώνονται κάθε νύχτα οι ασκητές και λειτουργούνε. Τυχερός όποιος τους δει. Ένας παλιός ηγούμενος της Οδηγήτριας σηκωνότανε τα μεσάνυχτα, πήγαινε και λέγανε πως πολλές φορές έπαιρνε κι αντίδωρο.
Το εσωτερικό του Γουμενόσπηλιου, με πολλά καθισματάκια λαξευμένα στο βράχο.
http://o-nekros.blogspot.com/